ICS 2: veiligheid voorop

Elk jaar zijn er gebeurtenissen, ontwikkelingen en trends die onze bijzondere aandacht vragen. Wat hield ons in 2021 zoal bezig? Onder andere het aangiftesysteem ICS 2.

De afgelopen jaren is er hard gewerkt aan het aangiftesysteem Import Control System versie 2, dus ICS 2. Via ICS 2 worden zoveel mogelijk gegevens verzameld over goederen die bestemd zijn voor de Europese Unie (EU). De eerste fase van invoering, die is gestart in 2021, richt zich op postzendingen. Shirley Gerritsen, directeur van het Douane Landelijk Tactisch Centrum, vertelt hierover.

Het idee achter het nieuwe systeem: meer veiligheid. Gerritsen: “Sinds 9/11 weten we hoe kwetsbaar onze samenleving is. Daarna zijn er ook in Europa aanslagen gepleegd. Er is een bom in een luchtvrachtpakket gevonden. Terrorisme is geen ver-van-mijn-bed-show meer. ICS 2 is een EU-breed monitoringsysteem dat zorgt voor meer en betere gegevens. En dus een betere risicoanalyse van goederen die de Europese Unie binnenkomen. Via land, lucht, water of spoor.”

ICS 2 bestaat uit verschillende Nederlandse en Europese applicaties en portalen die met elkaar verbonden zijn. Vanwege de grootte, complexiteit en gevolgen van ICS 2 wordt het systeem in fases ingevoerd. Dit in overleg met het bedrijfsleven. Gerritsen: “Stapsgewijs bouwen we die hoeveelheid informatie met elkaar op. De eerste fase in Nederland richt zich op de postzendingen van PostNL.”

PostNL is in fase 1 dus de enige aangever in deze goederenstroom, maar met 60 miljoen pakketten per jaar een grote. Gerritsen: “Voor inkomende post moet PostNL digitaal een zogenoemde ‘summiere aangifte’ aanleveren. Eerder moest daarin minimaal een omschrijving van de goederen staan. In ICS 2 moeten meer gegevens worden ingevuld. Zoals informatie over de verzender en ontvanger van een pakketje. Bijvoorbeeld: een zending is aangegeven als een stoffensample. Wordt het pakje verstuurd vanaf een adres dat dankzij risicoanalyse van de verbeterde data bij ons bekendstaat als een medicijnenfabriek? Dan gaat er bij ons een lampje branden: is het misschien een medicijn dat in de EU verboden is? Maar is de zending gewoon als een legaal medicijn aangegeven, dan is er geen reden om te controleren. De toegevoegde waarde van ICS 2 zit hem dus echt in die betere informatiepositie. Hoe meer gegevens, hoe groter de kans dat we afwijkingen ontdekken.”

Belangrijk is dat de gegevens over een zending vóór vertrek van het vliegtuig beschikbaar zijn in ICS 2. Zo kunnen EU-landen al vóór het opstijgen risico’s beoordelen. Gerritsen: “Als er na een automatische analyse van gegevens een risico blijkt, dan kijkt een douanemedewerker of er inderdaad iets aan de hand is. De Douane kan dan extra gegevens opvragen of meer screenings doen. We werken daarbij samen met de Koninklijke Marechaussee. Als uit de extra informatie blijkt dat er echt een dreiging is, dan bepaalt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid of de zending niet mag worden geladen. Dat moet natuurlijk allemaal zorgvuldig gebeuren. We willen niet zomaar een vliegtuig tegenhouden.”

Gerritsen benadrukt dat de invoering van ICS 2 iets vraagt van álle spelers in de keten. “Het raakt uiteindelijk elke marktdeelnemer die zich bezighoudt met het afhandelen, verschepen en vervoeren van vracht, pakketten en poststukken. Van postbedrijven binnen en buiten de EU tot luchtvrachtvervoerders en logistieke dienstverleners tot bedrijven in het zee-, rail- en wegtransport.”