Duurzame mobiliteit

Verduurzaming eigen mobiliteit

Behalve extern werkt het ministerie van IenW ook intern aan duurzame mobiliteit. Hierbij gaat het om de personenmobiliteit van onze medewerkers, het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer, vliegreizen door onze medewerkers, het wagenpark en onze scheepsvloot. Het doel is om onze CO2-uitstoot terug te dringen. Dit hoofdstuk gaat over hoe IenW zijn eigen mobiliteit verduurzaamt.

Voorbeeldrol

Omdat IenW in de eigen bedrijfsvoering en in zijn uitvoering een voorbeeldrol wil innemen, heeft IenW de volgende concrete ambities:

• In 2020 bestaat ons eigen wagenpark voor 30% uit zero-emissie voertuigen. Dat is 10% meer dan de afspraak die vastligt in de Green Deal Elektrisch Vervoer 2016-2020.
• In 2021 komt, ten opzichte van 2019, 10% meer collega’s op de fiets naar het werk.
• In 2022 is 50% van het wagenpark elektrisch. In 2023 zijn alle auto’s van de topmanagementgroep van IenW elektrisch. In 2028 zijn alle auto’s van IenW elektrisch.
• In 2030 is de CO2-uitstoot van onze zakelijke mobiliteit ten opzichte van 2016 gehalveerd. Dit hebben we afgesproken met de coalitie Anders Reizen. Het doel voor 2030 is om de totale CO2-uitstoot terug te brengen tot maximaal 15.318 ton.

Resultaten

Personenmobiliteit en gebruik fiets en openbaar vervoer

Het ministerie van IenW richt zich op het woon-werkverkeer en de dienstreizen van zijn medewerkers. Hierbij gaat het om minder reizen, vergroening van brandstoffen en stimuleren van het gebruik van de (e-)fiets en het openbaar vervoer. Alle medewerkers hebben van IenW een Shuttel-kaart waarmee zij gebruik kunnen maken van openbaar vervoer, fiets en/of deelauto.

IenW stimuleert zijn medewerkers om zoveel mogelijk op de fiets te komen. Tot en met oktober 2019 liep er een elektrische fietspilot, waarbij medewerkers twee weken lang een elektrische fiets konden lenen. In 2019 zijn de 8 e-bikes en 2 speed pedelecs 176 keer gereserveerd door 156 unieke deelnemers. In de zomer van 2019 is de helft van de e-bikepool uitgeleend aan de collega’s van het KNMI. In totaal zijn daardoor de e-bikes zo’n 200 keer gereserveerd. Uit de evaluerende enquête bleek dat 10% van alle deelnemers na afloop zelf een e-bike heeft aangeschaft.

In onderstaande tabel vindt u de CO2-uitstoot van IenW-medewerkers in 2019 op het thema mobiliteit. Ter vergelijking: het doel voor 2030 is om de totale CO2-uitstoot terug te brengen tot maximaal 15.318 ton. De CO2-uitstoot van onze zakelijke mobiliteit ten opzichte van 2016 is met 10% afgenomen.

Anders reizen

Binnen Anders Reizen spannen partijen zich in voor 50 procent reductie van hun CO2 uitstoot in 2030 (tov 2016). Om dat te bereiken zijn 10 koplopersmaatregelen verzameld die fungeren als handvatten om de zakelijke mobiliteit te verduurzamen. IenW is al langer lid van de coalitie Anders Reizen. In 2019 heeft de gehele Rijksoverheid zich aangesloten bij de coalitie. Deze mijlpaal hebben we op 1 oktober gevierd tijdens het Festival Duurzame mobiliteit. Direct daarop heeft IenW het voortouw genomen om voor alle departementen een matrixanalyse op te stellen om zicht te krijgen op de kansen en uitdagingen voor anders reizen door het Rijk. Afgesproken is dat in 2020 elk departement aan de slag gaat om de uitdagingen aan te pakken. IenW zal zich daarbij richten op leaseauto’s, privéauto’s en vliegreizen en tijd- plaats- en apparaatonafhankelijk werken [TPAW]. Voor de overige vervoerscategorieën is er al IenW-beleid gericht op uitstoot vrije mobiliteit (spoor- en busvervoer zijn in 2030 emissie vrij). Hiermee haalt IenW het doel in 2030. Kijk ook op de website van de Coalitie Anders Reizen. Bekijk hier de video van Anders Reizen.

Vliegreizen

Het ministerie van IenW heeft als ambitie om zo duurzaam mogelijk om te gaan met vliegen. Hoewel persoonlijke ontmoetingen essentieel blijven voor ons internationale werk, maken we ook gebruik van teleconferenties, webinars en videoconferences. De ICT-toepassingen voor informatie-uitwisseling en kennisdeling dragen bij aan het succes van onze missies, werkbezoeken en de realisatie van projecten. In december 2019 heeft IenW het statement Anders Vliegen ondertekend. Daarmee verbinden we ons aan de doelstelling om minder en duurzamer te vliegen. Verminderen en verduurzamen van vliegreizen is een onderdeel van het plan van aanpak dat IenW in 2020 maakt om de CO2-uitstoot van zakelijke reizen van medewerkers te verminderen.

We nemen sinds 2016 deel aan het KLM Corporate Biofuel Programma (KLM CBP). Vanaf het eerste kwartaal in 2020 wordt dit voortgezet in een rijksbrede toetreding. Dit is wederom voor 3 jaar, waarna een evaluatie gaat plaatsvinden. Het KLM CBP stelt ons in staat om een gedeelte van onze vluchten te verduurzamen, door te vliegen op biokerosine. Op moment van verschijnen van dit rapport is nog niet bekend met hoeveel liter biofuel we in 2019 hebben gevlogen. 

In 2019 hebben we in totaal 16,3 miljoen kilometer gevlogen. Dit komt overeen met circa 1380 retourvluchten naar New York. Vergeleken met 2018 hebben we in 2019 5,3 % meer gevlogen en vergeleken met 2017 is dat 9,8% meer (zie bovenstaande tabel). De stijging van de vluchten in 2019 is te verklaren doordat IenW reiskosten heeft vergoed voor andere organisaties en adviseurs voor de ondersteuning en ontwikkeling van (internationaal) beleid. Voorbeelden hiervan zijn de Global Center on Adaptation en de International Resonance Group van het Programma Luchtruimherziening. In totaal hebben we voor dergelijke organisaties en adviseurs 922 duizend kilometers vergoed. Zonder deze reizen zitten we rond het niveau van 2018.

In 2020 maakt IenW een plan om beter te sturen op de uitstoot van vliegen en om deze structureel te verminderen. In 2019 hebben we namelijk het statement Anders Vliegen, van de coalitie Anders Reizen, ondertekend.

Bij vliegreizen compenseren we de uitstoot van iedere gevlogen kilometer met Gold Standard certificaten¹. Van elke reis wordt de CO2-uitstoot berekend waarna deze volledig gecompenseerd wordt via de ondersteuning van duurzame projecten.

¹Ondanks dat wij alle vliegreizen compenseren met Gold Standard certificaten, boeken wij daar geen reductie van onze CO2-uitstoot voor in. Dat is een voorschrift van de CO2-Prestatieladder.

Wagenpark

Voor de verduurzaming van ons eigen wagenpark, zet IenW in op emissieloze voertuigen: batterij-elektrische en waterstof-elektrische auto’s. Emissieloos rijden is bij IenW het nieuwe normaal. Alleen als er geen vergelijkbare elektrische auto verkrijgbaar is, wordt er nog een brandstofauto aangekocht. De eerste voertuigen onder dit beleid zijn eind 2019 besteld en zullen in de loop van 2020 bestaande benzine- en dieselmodellen vervangen.

Om te kunnen voorzien in de groeiende instroom van elektrische voertuigen heeft IenW het plan om het aantal laadpalen uit te breiden. Wij hebben het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) gevraagd om uit te breiden van 88 naar 350 laadpalen voor 2021 bij de locaties waar wij panden huren.
De werknemers die werkzaam zijn in de kantoren in Den Bosch, Haarlem en Rotterdam gaan verhuizen naar een ander pand in dezelfde stad. Wanneer exact weten we nog niet, maar als het zover is, dan plaatst het RVB nog eens 75 laadpalen. Voor de panden in eigendom zetten wij in 2020 een aanbesteding in de markt voor 483 laadpalen.

Eind 2019 had IenW 204 volledig elektrische auto’s en 2 waterstofauto’s in bezit. Dat is ongeveer 10,8 %. De 500 werkauto’s voor de weginspecteurs van Rijkswaterstaat en veel van de bedrijfswagens van Inspectie Leefomgeving en Transport zijn nog niet direct te vervangen door elektrische voertuigen. Wel is de inzet dat ook deze auto’s in 2028 niet meer op fossiele brandstof rijden. In 2020 is gepland om 500 auto’s te vervangen door 100% elektrisch aangedreven auto’s. Het behalen van onze doelen voor 2020 wordt mogelijk beïnvloed door de Coronacrisis. Het is op dit moment onduidelijk wat de effecten zijn op de levering van auto’s.

De CO2-uitstoot van het wagenpark is in 2019 gestegen ten opzichte van 2018, terwijl we meer elektrische auto’s hebben. In het kader van de file-aanpak heeft Rijkswaterstaat 50 extra werkauto’s voor de weginspecteurs ingezet. De auto’s van weginspecteurs blijven nog brandstofauto’s omdat voor deze pick-ups nog geen goede emissieloze vervanging beschikbaar is. Dit heeft een grotere CO2-uitstoot tot gevolg. De weginspecteurs hebben de bevoegdheid om met een blauw zwaailicht en een sirene te rijden. Daarmee kunnen ze bij ongelukken sneller ter plaatse zijn. Ook dit heeft een negatief effect op de CO2-uitstoot.

Scheepsvloot

IenW is eigenaar van de Rijksrederij. De Rijksrederij beheert, bemant en onderhoudt de specialistische schepen die beschikbaar worden gesteld aan de Douane, de Kustwacht, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en Rijkswaterstaat. De Rijksrederij verduurzaamt onze vloot van 100 schepen. Hiervan varen 12 zeegaande schepen op 30% biodiesel gemaakt van afgewerkt frituurvet. In 2019 zijn de testvaarten geweest met de eerste van drie semi-elektrische schepen van de Rijksrederij die in 2020 in de vaart zullen komen. Deze hybride schepen kunnen het grootste deel van de dag elektrisch varen en ’s avonds worden ze opgeladen met walstroom. De uitstoot van CO2 van de Rijksrederij is met 2,8% toegenomen. Dit is veroorzaakt door een toename van brandstof met circa 680.000 liter gasolie door: extra inzet van de kustwacht en Rijkswaterstaat-schepen voor rampenbestrijding en hulp bij de ramp met de MSC Zoe in januari 2019; inzet bij zwaar weer (> 5 Bft) van een kustwachtschip eind 2019; en het onderzoeksvaartuig Tridens voor visserij dat eens in de drie jaar een groter programma heeft waardoor het vaartuig 3 weken langer wordt ingezet dan normaal.

IenW is deelnemer aan de Green Deal Zeevaart, Binnenvaart en Havens. Het doel van deze Green Deal is om zowel de schadelijke emissies naar de lucht (stikstofoxiden, zwaveloxiden en fijnstof) als de emissie van broeikasgassen terug te dringen. Ook draagt deze Green Deal bij aan het verbeteren van de luchtkwaliteit zoals overeen gekomen in het Schone lucht akkoord.

Dilemma's

Elektrisch vervoer

IenW heeft in 2019 voor het vervoer van de staatssecretaris een volledig elektrische auto aangeschaft. Daar gaan we in 2020 verder mee. Waar voor de personenauto’s met name het bereik van belang is, is voor de zwaardere werkauto’s voor weginspecteurs van Rijkswaterstaat het aandachtpunt de trekkracht en de beschikbaarheid van gelijkwaardige elektrische auto’s. In 2020 starten we met een pilot voor officieren van dienst om te bezien of elektrisch rijden past bij hun werkzaamheden.

Duurzame vloot

Schepen energieneutraal en klimaatneutraal laten varen, vergt technische aanpassingen, want alle schepen varen nu op fossiele brandstof. Aanpassing van de gehele vloot voor 2030 is een grote operatie waar een roadmap voor gemaakt moet worden om het te kunnen realiseren. In het kader van de Green deal wordt deze roadmap in 2020 opgezet. Dan wordt ook duidelijk welke financiële en organisatorische middelen benodigd zijn voor de transitie.

Er zijn reeds technieken beschikbaar om energieneutraal en klimaatneutraal te kunnen varen, maar er is meer onderzoek nodig voor directe toepassing aan boord van de schepen van de Rijksrederij. De Rijksrederij wil door het opzetten van pilot projecten meer kennis en ervaring opdoen met deze technieken, zodat ze daarna toegepast kunnen worden in de rest van de vloot en de nieuwbouwprojecten. De Rijksrederij kan hiermee als launching customer de duurzame ontwikkelingen in de scheepvaart aanjagen zoals gesteld in de Green deal.

Innovatie: Hull vane

Hull Vane is een techniek waarbij een onderwatervleugel bevestigd wordt achterop een schip, waardoor de weerstand in het water vermindert en daarmee het brandstofverbruik aanzienlijk wordt verlaagd. Deze hydrodynamische techniek is in 2019 aangebracht bij een schip van de Rijksrederij.
 

Conclusie resultaten

De CO2-uitstoot van onze mobiliteit is over de hele linie licht toegenomen, met name door een toename van de inzet van de vloot van de Rijksrederij. Tegelijk komt de grootste CO2-winst voorlopig ook op het conto van de Rijksrederij, door het bijmengen van biobrandstoffen. Elektrisch vervoer is bij IenW steeds normaler en wordt steeds beter gefaciliteerd. We zijn meer elektrisch gaan rijden en (elektrisch) gaan fietsen, en bij onze vloot begint elektrificatie ook een rol te spelen. Voor de verduurzaming van de luchtvaart wordt gewerkt aan uniform beleid. Daarnaast gaan we actief aan de slag om onze keuzes en reisgedrag duurzaam te veranderen, bijvoorbeeld door medewerkers te stimuleren om vaker de fiets of de trein te pakken, gebruik te maken van een deelauto en minder te vliegen.