Energietransitie

Energietransitie in de uitvoering van IenW

Door het Klimaatakkoord is de (potentiële) bijdrage en de maatschappelijke rol van IenW (als beheerder van rijksgronden) explicieter in beeld gekomen. We zijn beheerder van veel gronden. Denk alleen maar aan de Noordzee, de grote meren zoals het IJsselmeer en het Hoofd(vaar)wegennet. Die gronden bieden veel potentie voor de opwek van diverse vormen van duurzame energie door derden.

Nu wordt er al op grote schaal windenergie gewonnen op de Noordzee en staan er honderden windturbines op het land. Een mooi voorbeeld hiervan is het windmolenpark bij de Krammersluizen dat in 2019 is geopend en waar 34 turbines meer dan 100.000 huishoudens van stroom zullen voorzien. Naast windenergie biedt het areaal grote kansen voor derden om andere vormen van duurzame energie op te wekken zoals zonne-energie en in de toekomst thermische energie uit oppervlaktewater (aquathermie). Het water dat we beheren kan een belangrijke rol spelen in de warmtetransitie. Door warmte te winnen uit water kunnen wijken overstappen van aardgas naar deze duurzame energiebron.

De maatschappelijke inzet van het ministerie van IenW in de energietransitie vraagt om een andere rol. Bij de energietransitie is de bijdrage van IenW meer gericht op samenwerking en facilitering.

In zijn bedrijfsvoering werkt IenW met de ontwikkeling van windpark Maasvlakte II aan de energietransitie. Dit windmolenpark op eigen areaal moet elektriciteit gaan leveren aan het hele ministerie.

Ontwikkelingen

Drie actuele ontwikkelingen van waar we het areaal maatschappelijk inzetten voor energietransitie en klimaat zijn het EZK-pilotprogramma Hernieuwbare energie op rijksgrond, de Regionale Energiestrategieën (RES’en) en het vastleggen van koolstof.

Resultaten

Pilotprogramma Hernieuwbare energie op rijksgrond

Rijkswaterstaat, Rijksvastgoedbedrijf en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland werken sinds eind 2018 samen in het pilotprogramma Hernieuwbare energie op rijksgrond. Doel van het programma is te komen tot een efficiënte en effectieve aanpak voor het grootschalig ter beschikking stellen van rijksareaal voor de opwekking van hernieuwbare energie (zon en wind). Aan de hand van pilotprojecten doen we ervaring op en ontwikkelen we kennis om te komen tot de meest optimale aanpak.

2019 stond in het teken van de opstart van meerdere pilotprojecten, kennisontwikkeling en het opdoen van leerervaringen. De uitvoering van de pilotprojecten vindt plaats in nauwe samenwerking met decentrale overheden en omgevingspartners. Uiteindelijk worden de locaties via openbare procedures beschikbaar gesteld aan de markt. De gewenste bijdrage van het Rijk aan de energietransitie door het beschikbaar stellen van rijksgrond komt in de projecten samen met de Regionale Energie Strategieën. In de projecten leren de betrokken overheden van elkaar in de praktijk vanuit hun verschillende rollen en verantwoordelijkheden.

Doordat de projecten onderling verschillen doen we brede ervaring op in hoe rijksgrond kan bijdragen aan de Energietransitie. De projecten verschillen in soort omgeving, bestuurlijke context (aantal en soort betrokken overheden en omgevingspartners), type areaal (land of water), soort energie (zon, wind of combinatie), technische context. Ook variëren de projecten in mate van voorbereiding en moment van aanbieden aan de markt.

Aan de hand van verschillende leerthema’s doen we ervaring op en verwerven we kennis. De belangrijkste thema’s zijn: eisen vanuit Rijkswaterstaat-netwerken, maatschappelijk draagvlak, tendersystematiek, mate van voorbereiding en netaansluiting. In 2019 werd op deze thema’s vooral geleerd in de voorverkennings- en verkenningsfase. De eerste leerervaringen zijn gebundeld en beschikbaar gesteld op energieoprijksgrond.nl.

Regionale Energiestrategieën

Op basis van het Klimaatakkoord werken provincies en gemeenten aan 30 Regionale Energiestrategieën (RES’en), waarmee de transitie naar duurzame energie op land wordt vormgegeven. Het gaat om de opwekking van duurzame elektriciteit (waarvan in 2030 35 terawatt uur (TWh) grootschalig op land moet zijn gerealiseerd), de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en de daarvoor benodigde opslag- en energie-infrastructuur. Het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie ondersteunt de regio's hierbij door kennis te delen, opbrengsten door te rekenen en nationale vraagstukken te agenderen. Rijkswaterstaat is betrokken bij meer dan 70% van de 30 regio’s. Hiervoor nemen we deel aan werksessies en informeren we de regio’s over de mogelijkheden van zon en wind op ons areaal. Ook zijn we betrokken bij omvangrijke vraagstukken zoals energieontwikkelingen in het IJsselmeer.

Koolstofvastlegging

Rijkswaterstaat onderzoekt ook het vastleggen van extra koolstof in biomassa op het areaal van Rijkswaterstaat. In 2019 zijn we begonnen met het meten van vastlegging in bomen, en hebben we gezocht naar een eenduidige systematiek. Ook zijn er, naast reguliere vervanging, 1.000 extra bomen geplant langs de A6 ter compensatie. Areaalgegevens worden op orde gemaakt en we werken aan een KPI. Een volgende stap is het meten uit te breiden naar de hoeveelheid koolstof die na de oogst in producten en/of als bouwmateriaal langjarig in gebonden vorm vastgelegd blijft.

Dilemma’s

IenW is groot areaalbeheerder en heeft beheerderstaken te vervullen. Met een toenemende ruimtevraag is de uitdaging om een goede afweging te maken tussen de verschillende duurzaamheidsdoelen op het areaal.

Conclusie resultaten

In 2019 heeft IenW met zijn partners vooral zaken verkend, geanalyseerd en voorbereid. We leren steeds beter over hoe we gezamenlijk rijksgrond maatschappelijk kunnen inzetten voor de energietransitie met inachtneming van onze netwerkfuncties en beheertaken.