Circulaire organisatie

Het belang van circulariteit neemt toe, binnen én buiten onze organisatie. Door verspilling tegen te gaan, verkleinen we onze CO₂-voetprint en voorkomen we onnodig gebruik van (schaarse) materialen en grondstoffen. Als verantwoordelijke voor circulaire economie en afvalbeleid in Nederland is het ook onze taak om op dit onderwerp een voorloper te zijn.

Rol, doelstelling en aanpak IenW

IenW streeft naar een klimaatneutrale en circulaire werkplek in 2030, waar afval nagenoeg niet meer bestaat. Onze doelstelling voor afval is gelijk aan die van de hele Rijksoverheid; het percentage restafval verminderen tot maximaal 35% van de totale hoeveelheid kantoorafval (minus papier en karton). Onder restafval verstaan we: afval dat je niet gescheiden kunt inleveren.

Het idee achter deze doelstelling is dat de resterende afvalstromen dan zuivere stromen zijn die weer als grondstof kunnen worden teruggebracht in de keten. Dit zijn dus monostromen die bestaan uit 1 materiaalsoort of 1 type product en waarbij recycling dus makkelijker is.

IenW heeft invloed op de kwaliteit (betere afvalscheiding) én kwantiteit (minder afval) van haar afvalverwerking. We verbeteren de bestaande inzamelingsmiddelen door het aanbieden van voldoende en goed zichtbare afvalcontainers en trachten medewerkers te helpen om hun afval in de juiste bak te gooien door het ophangen van posters en het plakken van herkenbare standaardpictogrammen.

In de afgelopen jaren hebben we ons inzicht vergroot in de wijze waarop de afvalbranche het afval verwerkt (keteninzicht). Tevens heeft hebben we rijksbreed het afvoeren van afval los weten te koppelen van het verwerken daarvan. Deze werkwijze is als een nieuwe aanbesteding in de markt gezet en zal de komende jaren zijn beslag krijgen voor bijna heel de Rijksoverheid. De verwachting is dat deze manier van werken een veel betere afvalscheiding gaat opleveren en dus een betere recycling.

Voor de overige producten en diensten hebben we geen eigen kwantitatieve doelstellingen. We zijn in hoge mate afhankelijk van rijksbeleid en daarmee samenhangend centraal af te nemen producten en diensten. In de besluitvormingsprocessen proberen we wel onze invloed uit te oefenen. Deze afhankelijkheid maakt het verduurzamen van de bedrijfsvoering weliswaar lastiger, maar wil niet zeggen dat er geen relevante ontwikkelingen zijn. Zo refurbishen en hergebruiken we oud kantoormeubilair. Verder willen we via onze catering onze CO₂-uitstoot zo laag mogelijk houden en zo min mogelijk verspillen van de producten die we aanbieden. Per dienstonderdeel of inkoopcategorie zijn er soms wel aparte (kwantitatieve) afspraken gemaakt met leveranciers.

Concrete resultaten 2022

Verminderen restafval

In 2022 was het percentage restafval (81% van het totale kantoorafval) veel hoger dan de doelstelling (35% van het totaal). Ook de totale absolute hoeveelheid kantoorafval is ten opzichte van 2021 gestegen (161 ton in 2021; 547 ton in 2022). Interventies die we tot nu toe deden hebben onvoldoende bijgedragen aan het behalen van het doel.

We rapporteren al een aantal jaar achtereen hetzelfde: de medewerker moet zijn afval beter scheiden, de afvalinzamelingsmiddelen moeten worden verbeterd, er moet betere voorlichting worden gegeven. Het resultaat van de acties op deze punten is echter zeer beperkt. Een herhaling van zetten helpt niet. Het ‘laaghangende fruit’ is bij dit item dan ook wel geplukt. We zullen een fundamenteel andere aanpak moeten kiezen. Een aanpak waarbij zowel het inkoopproces (afval = ontwerpfout), de inzamelingsmethode (droog versus nat) als het verwerkingsresultaat (nascheiding/multidisclinaire ophalers en verwerkers) wordt meegenomen.

Kantoormeubilair

In 2022 pleegden we in eerste instantie onderhoud aan bestaand meubilair, om de levensduur van deze meubels te verlengen. Voor de aanschaf van meubels hebben we in 2022 de Rijksmarktplaats 1904 keer geraadpleegd. Veel meer dan in de voorgaande 4 jaren. In die periode werd het maximaal 1000 keer per jaar geraadpleegd. Daarnaast zijn er 2013 stuks meubilair aangeleverd bij Domeinen Roerend Zaken (DRZ) om aan te bieden bij veilingen.

Catering

In 2021 voerden we op het hoofdkantoor van IenW in Den Haag een test uit met polypropyleenverpakkingen voor smoothies en salades. Deze herbruikbare verpakkingen vervingen de plastic varianten die na eenmalig gebruik weggegooid werden. Vanwege het succes van deze proef is besloten om deze polypropyleenverpakkingen definitief te behouden. In 2022 bespaarden we hiermee 275 kilo single use plastic.

Op initiatief van de cateraar voerden we op het hoofdkantoor van IenW ook een proef uit met AUUM, een apparaat dat glazen koffiebekers in korte tijd schoonspoelde voor hergebruik. In 5 weken bespaarden we hiermee zo’n 2500 papieren bekers. Bij de proef zijn 75 glazen bekers verdwenen. De kosten om dit apparaat overal binnen het hoofdkantoor neer te zetten, wegen niet op tegen andere mogelijkheden om koffiebekers te vervangen.

In onze bedrijfsrestaurants ligt de nadruk steeds meer op duurzame en gezonde opties. Zo worden er niet meteen 30 kaassoufflés opgewarmd, maar maken we bij als dit nodig is. Ook worden er veel broodjes met plantaardig beleg aangeboden. Lunches voor vergaderingen zijn standaard vegetarisch.

De doelstellingen en resultaten voor de catering zijn op de ramen van het restaurant van het hoofdkantoor van IenW geschilderd.

Circulaire beurs

Ook rijksbreed is er een groeiende aandacht voor circulariteit. Op 10 november 2022 werd op initiatief van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en IenW de eerste interdepartementale Circulaire Beurs gehouden. Op deze beurs stond de R-ladder centraal. De R-ladder geeft de mate van circulariteit aan met een schaal van R1 tot en met R6. Rijksbreed opererende categoriemanagers van Meubilair, ICT, Schoonmaak, Catering en Afval hadden verder pleinen ingericht om te laten zien hoe ver zij zijn met hun diensten en producten en welke ambities en belemmeringen ze daarbij hebben.

Een ander uitgangspunt van dit event was het kweken van een interdepartementale community. Deze community moet de ambitie voor 2030 (50% reductie van primaire abiotische grondstoffen ten opzichte van 2016) stapsgewijs omzetten in actie. Daartoe is er binnen de IenW-begroting geld gereserveerd om tweejaarlijks een interdepartementaal event te organiseren.

Een grote hobbel op weg naar een circulaire bedrijfsvoering is de structuur van de Rijksoverheid. Het werken volgens vastgelegde taken, rollen, bevoegdheden en budgetten belemmert intern het circulair maken van een productketen. Deze ketens zijn vaak over meerdere directies en uitvoeringsorganisaties verdeeld. Om zo’n keten sneller en makkelijker te kunnen verduurzamen, moeten we op zoek naar nieuwe, integrale vormen van samenwerking (interne ketenregie).

Een andere grote uitdaging zijn de complexe (vaak internationale) waardeketens waar de overheid vaak een relatief kleine inkoper is. Om de impact in deze waardeketens te bepalen, is veel onderzoek nodig.

Kantoorautomatisering

In december 2022 is de IenW Visie op Duurzame Digitalisering vastgesteld. Onze ambities zijn om duurzaam digitaliseren in onze cultuur en ons handelen te krijgen, onze ICT duurzaam te maken en de digitalisering zelf bij te laten dragen aan verduurzaming.

In 2022 zijn daarnaast 6 kansrijke projecten voor het verduurzamen van de ICT binnen het Rijk benoemd, zoals het inleveren van ongebruikte apparaten, het verminderen van de dataopslag en het virtualiseren van servers. Ook maken we een CO₂-footprint van onze ICT-voorzieningen en het gebruik ervan, om te weten hoe groot de CO₂-uitstoot van de voorzieningen nu is en hoe groot de impact van de voorgestelde projecten zou kunnen zijn.

Rijkswaterstaat heeft in 2022 inzicht gekregen in de knoppen waaraan het kan draaien om steeds duurzamer digitaal te werken. Dit inzicht heeft het verkregen met behulp van de CO₂-prestatieladder als eis in de aanbestedingen, en samen met de leveranciers die het beheer en onderhoud van de applicaties en platformen doen. Uit het inzicht blijkt bijvoorbeeld dat duurzamer digitaal werken mogelijk is door het opschonen van oude versies van applicaties, het instellen van bewaartermijnen voor log-gegevens en het in kaart brengen van het energieverbruik van software.

Om een bijdrage te kunnen leveren aan het verminderen van de hoeveelheid ICT-apparatuur is een projectvoorstel ingediend voor het ontdubbelen van devices, zoals bijvoorbeeld je laptop. Kunnen we wellicht de werklaptop ook privé gaan gebruiken of zorgen we dat je privé-laptops voor het werk gebruikt? In 2023 zal dit project worden uitgevoerd.