Foto Herbruiken viaduct van de oude A9 dat over de Gaasperplas- metrolijn ligt
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft 4 infrastructurele netwerken: het hoofdspoorwegennetwerk, hoofdwegennetwerk, hoofdvaarwegennetwerk en hoofdwatersysteem. IenW heeft de ambitie om in 2030 klimaatneutraal en circulair te werken aan deze netwerken. Zowel in de aanleg, het beheer en het onderhoud als in de vervanging en renovatie. De strategie Naar Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuurprojecten (KCI) helpt ons hierbij.
Op deze pagina richten we ons specifiek op het doel en de aanpak van deze strategie, en de ontwikkelingen binnen de strategie in 2022. Op de pagina Transitiepaden gaan we dieper in op de uitwerking van deze strategie in onze uitvoering. Hier vind je ook de concrete resultaten van uitvoeringsprojecten in 2022.
Doel en ambitie
IenW zet per jaar voor zo’n €6 miljard aan infraprojecten in de markt via de uitvoeringsorganisaties Rijkswaterstaat en ProRail. Als grote opdrachtgever kunnen en willen we ook in de uitvoering een positieve bijdrage leveren aan de vermindering van de CO₂-uitstoot. Onze ambitie is om klimaatneutraal te werken in 2030. Ook willen we circulair werken, wat inhoudt dat we sturen op een minimaal gebruik van primaire grondstoffen, hoogwaardig hergebruik van grondstoffen, elementen en objecten, het verlengen van de levensduur van kunstwerken en objecten en het produceren van zo min mogelijk afval.
'Duurzaam werken is geen luxe meer, maar een randvoorwaarde'
De budgetten voor het onderhoud en de renovatie van infrastructuur staan onder druk. Dit betekent dat IenW keuzes moet maken. Maar duurzaamheid blijft ook nu een integraal onderdeel van ons werk. Dit is terug te zien in de budgetkeuzes voor het beheer en onderhoud voor de periode 2022-2025. Duurzaam werken is geen luxe meer, maar een randvoorwaarde.
Aanpak en focus
Ter ondersteuning van deze ambitie werken we sinds 2019 in een programma aan de strategie Naar klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten (KCI). De focus van het werk ligt bij de werkterreinen met de meeste klimaat- en grondstoffenimpact. We hebben het programma waarmee we de KCI-strategie implementeren daarom uitgewerkt in 5 transitiepaden:
- Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud (Rijkswaterstaat)
- Wegverharding (Rijkswaterstaat)
- Weg-, Dijk- en Spoormaterieel (Rijkswaterstaat en ProRail)
- Kunstwerken (Rijkswaterstaat en ProRail)
- Spoor (ProRail)
Samen met belanghebbenden uit de markt, andere publieke opdrachtgevers en kennisinstellingen ontwikkelen we voor elk van de 5 transitiepaden de meest realistische en impactvolle route naar 2030. We bekijken per transitiepad wat er nu al kan, welke innovaties nodig zijn en hoe we de lat steeds hoger kunnen leggen (zie het kader voor onze ambities per transitiepad). Onze aanpak is meerjarig. Zo zorgen we ervoor dat we de afgesproken koers vasthouden en dat investeringen van belanghebbenden op de langere termijn renderen. Voor de transitiepaden Weg-, Dijk- en Spoormaterieel en Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud werken we 1 op 1 samen met het programma Schoon en Emissieloos bouwen. Dit programma richt zich naast klimaatneutraliteit ook op het verminderen van de uitstoot van stikstof en fijnstof bij bouwprojecten.
Het is van groot belang om de KCI-strategie goed te verbinden aan de beleidsprogramma’s van Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) en Circulaire Economie (CE). Zo heeft het kabinet begin 2023 het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) gepubliceerd, met daarin doelen en maatregelen die zich onder andere richten op een circulaire bouweconomie. De concrete acties uit dit programma worden zo veel mogelijk uitgevoerd als onderdeel van de hier beschreven KCI-routekaarten
Overzicht van ambities en werkwijzen per transitiepad
Kustlijnzorg en Vaargeulonderhoud
IenW wil een klimaatneutrale en circulaire uitvoering van het vaargeulonderhoud (zoet en zout) en de kustlijnzorg vanaf 2030. Dit willen we bereiken door middel van innovaties, een meer efficiënte werkwijze en het standaard meenemen van duurzaamheid in aanbestedingen.
Wegverharding
IenW wil de wegverhardingen voor de snelwegen in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair aanleggen, beheren en onderhouden, met 50% minder primaire grondstoffen. Dit willen we bereiken door enerzijds in te zetten op projecten die de levensduur verlengen, en anderzijds door in te zetten op emissieloos en circulair bouwen.
Weg-, Dijk- en Spoormaterieel
IenW wil de bouwplaatsen en bouwlogistiek voor de aanleg-, beheer- en onderhoudsprojecten van Rijkswaterstaat en ProRail verduurzamen. Het wil dat er in 2030 geen CO₂, stikstof en fijnstof meer wordt uitgestoten op de bouwplaatsen. Dit kunnen we bereiken met het inzetten van elektrisch aangedreven machines en het toepassen van nieuwe logistieke concepten. De ambities van dit transitiepad worden momenteel aangevuld met een aanpak voor het circulair gebruik van zand en grond.
Kunstwerken
Onder kunstwerken verstaan we bij IenW de bouwwerken die noodzakelijk zijn voor onze infrastructuur. Denk aan bruggen, sluizen en tunnels. IenW wil zijn kunstwerken in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair aanleggen, beheren en onderhouden, met 50% minder primaire grondstoffen. Dit willen we bereiken door levensduurverlenging met waardebehoud te realiseren voor het bestaande beheergebied, en door het ontwikkelen van nieuwe klimaatneutrale en circulaire materialen, die gebruikt worden bij de aanleg en het beheer en onderhoud.
Spoor
Het laatste transitiepad richt zich op het spoor. Specifiek gaat het om het deel van de spoorinfrastructuur waar de trein overheen rijdt en op de energievoorziening. Met het hergebruiken van materialen, het verlengen van de levensduur van materialen en het kiezen voor duurzamer materiaal werken we aan een lagere klimaatimpact van het spoor. Omdat ProRail zelfstandig over duurzaamheid rapporteert, gaan we in dit verslag niet verder in op de resultaten. Deze vind je in hun eigen Duurzaamheidsverslag op hun website.
Ontwikkeling 2022
Samen met de markt en andere overheden hebben we de afgelopen 2 jaar gewerkt aan het opstellen van roadmaps voor de verschillende transitiepaden. In deze roadmaps geven we aan waar we op willen inzetten en hoe de veranderstrategie eruit gaat zien. Zo geven we richting aan onze aanpak. Dit helpt ook marktpartijen bij het bepalen van hun toekomst. In 2022 zijn de roadmaps voor de verschillende transitiepaden afgemaakt en in 2023 worden ze officieel vastgesteld.
'IenW heeft een aanzienlijke invloed op het verduurzamen van de infrasector'
De effecten van de maatregelen in de roadmaps zijn in 2022 doorgerekend door onderzoeksbureau CE Delft. CE Delft concludeert dat IenW via de uitvoeringsinstanties Rijkswaterstaat en ProRail invloed heeft op het reduceren van circa 25 tot 50% van zijn CO₂-voetafdruk van infraprojecten in 2030. IenW heeft dus een aanzienlijke invloed op het verduurzamen van de infrasector.
Om maximaal gebruik te kunnen maken van onze invloed, is het belangrijk om alle technieken toe te passen waarvan bekend is dat ze bijdragen aan klimaatarm, circulair en schoon werken. Voorbeelden zijn het toepassen van gerecycled asfalt of de inzet van elektrisch materieel. Daarmee komen we aan ongeveer 25% reductie in 2030. Om tot 50% te komen, is het nodig dat we ándere dingen gaan doen. Het gaat dan om andere werkwijzen en systemen, andere productieprocessen en aangepaste interne ontwerprichtlijnen en normen. En dus niet alleen om duurzaam inkopen.
De 100% reductie ligt niet binnen onze mogelijkheden als opdrachtgever. Toch houden we vast aan die ambitie. De reden hiervoor is dat deze ambitie uitdaagt en helpt om vaart te zetten achter verduurzaming in de uitvoering. En dat is nodig. Want hoe eerder we starten met wat wél kan, hoe hoger de reducties, óók na 2030. Op de pagina Transitiepaden vertellen we meer over de concrete resultaten die we in 2022 boekten.
Sustainable Development Goals (SDG’s)
De strategie KCI raakt de materiele thema’s energie en emissies in de keten en circulaire economie. De strategie draagt ook bij aan IenW’s voortgang op de Sustainable Development Goals.
Direct draagt de strategie bij aan het realiseren van CO₂-reductie in onze productieketens en daarmee aan SDG 13: Klimaatactie. Deze reductie verwezenlijken we door samen met leveranciers energie te besparen of hernieuwbare energiebronnen te gebruiken. Deze activiteiten hebben directe invloed op SDG 7: Betaalbare en duurzame energie.
Door binnen de strategie ook te werken aan circulariteit, raken we een breed scala milieu- en sociaaleconomische aspecten die worden gevangen in de SDG’s. Denk bijvoorbeeld aan SDG 8: Waardig werk en economische groei. En aan SDG 11: Duurzame steden en gemeenschappen. Omdat de doelstelling van de strategie expliciet ingaat op het reduceren van primair grondstofgebruik, zien wij een directe invloed van de strategie op SDG 12: Verantwoorde consumptie en productie.
Benieuwd naar wat voor invloed deze strategie en het werk van IenW heeft op de voortgang van Nederland op het gebied van de SDG’s? Deze invloed is terug te vinden in de Monitor Brede Welvaart en de Sustainable Development Goals 2022.
