Foto Opa en kleinkind op geluidswal langs de A12 en de parallelweg richting Vleuten, Leidsche Rijn.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) wil dat mensen in een gezonde en prettige omgeving kunnen leven. Een omgeving die uitnodigt tot gezond gedrag en waar de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is.

Het verkeer op onze snelwegen brengt zowel luchtverontreinigende stoffen als geluidhinder met zich mee. Dit gaat allebei op een bepaalde manier ten koste van onze gezondheid. We werken er daarom aan om de lucht zo schoon mogelijk te houden en de geluidshinder tegen te gaan.

Dat dit werk hard nodig is, bewijzen de cijfers. Slechte luchtkwaliteit zorgt per jaar voor 11.000 voortijdige sterfgevallen. Daarnaast leven mensen volgens berekeningen van het RIVM gemiddeld 8 maanden korter door luchtverontreiniging. De gevolgen van geluidhinder zijn minder tastbaar, maar ze zijn er wel. Van ernstige stress tot hartritmestoornissen.

Rol, doelstelling en aanpak IenW

In dit verslag rapporteren we over de luchtkwaliteit bij de snelwegen in ons beheer en hoe we (indirect) bijdragen aan het verbeteren van de luchtkwaliteit. Ook wat betreft omgevingsgeluid beperken we ons in dit verslag tot het geluid van snelwegen.

Het doel van het Schone Lucht Akkoord (SLA) is een gezondheidswinst van 50% in 2030 ten opzichte van 2016. Hiervoor zetten we in op een permanente verbetering van de luchtkwaliteit. Het gaat daarbij om de gezondheidseffecten afkomstig van binnenlandse bronnen. Voor het beperken van geluidshinder zijn we vanuit de Wet milieubeheer verplicht de geluidproductie langs snelwegen te beheersen. Hiervoor zijn langs het hoofdwegennet geluidproductieplafonds (GPP’s) vastgesteld. 

Concrete resultaten 2022

Hoewel de cijfers waarover we rapporteren over 2021 gaan, kunnen we wel beschrijven wat we in 2022 hebben gedaan om luchtkwaliteit te verbeteren en geluid tegen te gaan.

'Onze voorgenomen maatregelen zorgen volgens de berekeningen al voor een gezondheidswinst van 47% in 2030'

Eerste voortgangsmeting Schone Lucht Akkoord

Eind 2021 leverden we de eerste voortgangsmeting van het Schone Lucht Akkoord (SLA) op. Deze meting keek naar de in maart 2021 opgeleverde plannen door het rijk, gemeenten en provincies om het SLA uit te voeren. Uit de eerste resultaten bleek dat we goed op weg zijn om ons doel te halen. Onze voorgenomen maatregelen, waarvan we later op deze pagina enkele noemen, zorgen volgens de berekeningen voor een gezondheidswinst van 47% in 2030. Tellen we daar ook de klimaat- en stikstofmaatregelen vanuit het kabinet bij op, dan berekent het RIVM een gezondheidswinst van 52%. Daarmee halen we de doelstelling ruimschoots. 

Geluidproductieplafond

In de rapportage over het jaar 2021 is te lezen dat op 92% van de ruim 60.000 referentiepunten langs de snelwegen de geluidproductie onder het geluidproductieplafond bleef. Dat is hetzelfde percentage als in 2020. Daarnaast rapporteert het RIVM over 2021 een gemiddelde verlaging van de gemeten geluidproductie bij snelwegen met 0,2 dB. Dit komt mede doordat er bij een aantal meetpunten een flinke afname is ten opzichte van 2020 door het aanleggen van een nieuw en stiller wegdek. Het wegverkeer en de economische activiteit nemen toe in 2021 ten opzichte van 2020. Dat de gemeten geluidproductie niet meesteeg, is dus een positief resultaat.

Schoner materieel en maatwerkafspraken

Met emissieloos materieel en de verduurzaming van onze eigen bedrijfsvoering verminderen we de uitstoot van stikstof en fijnstof. Zo dragen we zelf een klein beetje bij aan de verbetering van de luchtkwaliteit. Maar voor de beste resultaten hebben we ook de inzet van anderen nodig.In 2022 voerden we daarom de eerste gesprekken met de 20 bedrijven die voor de grootste industriële uitstoot in ons land zorgen. De komende jaren willen we er met maatwerkafspraken voor zorgen dat deze bedrijven sneller verduurzamen. Hiermee geven we invulling aan de voornemens uit het coalitieakkoord. 

Grote saneringsopgave geluid

Het realiseren van een daling van de geluidproductie langs snelwegen is lastig als het wegverkeer blijft toenemen. Daarom richten we ons voornamelijk op stilstand in het geluidniveau. Ook hiervoor moesten we veel werk verzetten.

Binnen het Meerjarenplan Geluidsanering (MJPG) pakken we al een aantal jaar geluidhinder bij woningen die langs (snel)wegen liggen aan. Dit doen we onder meer door stiller asfalt aan te leggen, geluidschermen te plaatsen en woningen aan te passen. In sommige gevallen konden we door deze maatregelen meteen een overschrijding van een geluidproductieplafond tegengaan. Dit was in 2022 bijvoorbeeld het geval langs de N18. Naar verwachting loopt het MJPG door tot 2027.

Europese en landelijke afspraken

Ook ontwikkelingen vanuit landelijk en Europees beleid hebben in 2022 invloed gehad op ons werk. Zo zorgde de stikstofuitspraak van de Raad van State in november er enerzijds voor dat sommige projecten vertraagd kunnen raken of herzien moeten worden. Ook projecten die moeten leiden tot een gezondere leefomgeving.

Daarnaast kwam er in 2022 een voorstel van de Europese Commissie dat gevolgen gaat hebben voor ons werk. Het voorstel beschrijft dat er nieuwe, strengere EU-normen rondom luchtkwaliteit voor 2030 moeten worden vastgesteld die beter aansluiten bij de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. In 2023 start de behandeling van het voorstel.

Berekening van de luchtkwaliteit en geluidsproductieplafonds

Het RIVM monitort elk jaar de luchtkwaliteit, onder meer langs de snelwegen. Rijkswaterstaat levert als wegbeheerder actuele gegevens aan over het hoofdwegennet die het RIVM hiervoor nodig heeft. Dit zijn bijvoorbeeld gegevens over verkeersintensiteiten, precieze ligging van de weg, locatie van schermen en snelheden. De luchtkwaliteit in Nederland langs onder meer de snelwegen is zichtbaar in de monitoringstool van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De monitoringstool heet tegenwoordig Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit (CIMLK).

Voor het geluidniveau controleren we via berekeningen op 61.000 referentiepunten of het geluidniveau langs de snelwegen voldoet aan de geluidproductieplafonds (GPP’s). De uitkomsten van onderzoek, de getroffen maatregelen en de geplande aanpak van nieuwe knelpunten die de GPP’s overschrijden, leggen we vast in een nalevingsverslag. Daarnaast werken we aan de sanering van geluidhinder binnen het Meerjarenprogramma Geluidsanering en nemen we diverse maatregelen, zoals het aanleggen van stiller asfalt, het plaatsen van geluidsschermen en het aanbrengen van gevelisolatie.