Foto Snelweg met geluidsscherm bij Zijderveld, Utrecht
De coronapandemie was nog niet voorbij of de oorlog in Oekraïne diende zich in het voorjaar van 2022 aan. De zomerperiode stond in het teken van boerenprotesten. De prijs van energie steeg sterk en ook in andere sectoren sloeg de inflatie hard toe. De uitdagingen volgden elkaar afgelopen jaar in rap tempo op.
'Alles grijpt in elkaar en werkt in elkaar door'
Als je goed naar de verschillende uitdagingen kijkt, valt juist de sámenhang ertussen op. Alles grijpt in elkaar en werkt in elkaar door. Goede oplossingen zullen dus ook moeten bestaan uit een gebalanceerde afweging tussen een groot aantal thema’s. Denk aan oplossingen voor de woningnood waarnaar je niet kunt zoeken zonder rekening te houden met onder meer de (toekomstige) ruimte die nodig is voor water, natuurontwikkeling, stikstofuitstoot, infrastructuur, recreatie, cultuurhistorie, kabels en leidingen in de grond, ga zo maar door.
Ook als we naar de inzet van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) op duurzaamheid kijken, is de verwevenheid overduidelijk. Geen thema staat op zichzelf. Zo kun je bij duurzame mobiliteit niet focussen op elektrische auto’s zonder ook te kijken naar circulariteit. De grondstoffen die nodig zijn voor de accu’s zijn namelijk niet oneindig beschikbaar. Ook het thema energietransitie hangt er nauw mee samen, want door de opkomst van elektrische auto's neemt de vraag naar hernieuwbare energie toe. En wij als ministerie dragen daaraan bij door de gronden en wateren die wij met onze uitvoeringsorganisaties in ons beheer hebben beschikbaar te stellen voor de opwek van hernieuwbare energie.
De spanning tussen de verschillende thema's neemt toe, juist doordat we zaken niet los van elkaar kunnen beetpakken. We hebben aandacht (nodig) voor samenhang. En dat lees je ook terug in dit verslag.
Rol van IenW in duurzaamheid
Duurzaamheid is een dagelijks gespreksonderwerp bij IenW. Enerzijds als het gaat over ons werk aan een bereikbaar, leefbaar en veilig Nederland. Wat we doen, proberen we namelijk duurzaam te doen. Maar ook in het bredere gesprek over het behalen van nationale en internationale doelen rondom duurzaamheid.
De Rijksoverheid is in het Klimaatakkoord gecommitteerd aan de 2030-agenda van de Sustainable Development Goals en aan de Overeenkomst van Parijs en de daaruit voortvloeiende Europese klimaatwet en het Fit for 55-pakket. Naast de klimaatinzet zijn het tegengaan van biodiversiteitsverlies (met de doelen uit het Mondiale Biodiversiteitsraamwerk, 2022) en het tegengaan van milieuvervuiling essentieel voor het werk van IenW. Duidelijk is dat de hele wereld staat voor grote uitdagingen. Hoe worden de wereldwijde Sustainable Development Goals, die de Verenigde Naties heeft gesteld voor 2030, bereikt? En welke rol spelen wij als IenW in het oplossen van de 3 grote planetaire crises ‘klimaatverandering’, ‘biodiversiteitsverlies’ en ‘vervuiling’? In dit verslag proberen we antwoorden te geven op deze vragen door te rapporteren over de resultaten die wij in 2022 behaalden op verschillende duurzame thema’s.
We zien dus dat de opgaven groot zijn en dat de samenhang tussen problemen en oplossingen ook groot is. De rode draad is dan ook: samenhang in duurzaamheid.
Structuur verantwoording en resultaten 2022
In dit duurzaamheidsverslag presenteren we de resultaten die we in 2022 behaalden op onze duurzame ambities. Dat doen we aan de hand van onze 3 strategieën:
- Duurzaamheid in onze organisatie – strategie Klimaatneutrale en Circulaire Organisatie (KCO)
- Duurzaamheid in onze uitvoering– strategie Naar Klimaatneutrale en Circulaire Rijksinfrastructuur (KCI)
- Duurzaamheid in het ruimtelijke domein - Areaalstrategie
Dit zijn de 3 strategiehoofdstukken in dit verslag. Op deze hoofdstukpagina’s beschrijven we steeds per strategie onze doelstelling, ambitie, aanpak, focus en rol voor duurzaamheid. We beschrijven welke ontwikkelingen er in 2022 voor die strategie hebben plaatsgevonden. En we laten zien aan welke SDG’s de strategie bijdraagt.
Met deze 3 strategieën richten we ons op materiele duurzaamheidsthema’s, zoals de strategie KCO zich richt op de thema’s: ‘Energieverbruik en emissies in de eigen organisatie’, ‘Onze zakelijke mobiliteit’ en ‘Circulaire organisatie’. Die thema’s zijn in dit verslag de paragrafen na de strategiehoofdstukken. In de paragrafen beschrijven we steeds eerst wat onze rol, doelstelling en aanpak op dat thema zijn. Vervolgens laten we zien welke concrete resultaten we in 2022 op die thema’s geboekt hebben.
Naast deze 3 strategieën werken we ook op het snijvlak van onze uitvoering en ons beleid aan een mooier Nederland. Onder het hiernaar vernoemde vierde hoofdstuk valt een aantal thema's waar we beleidsverantwoordelijk voor zijn, dus waar we extra rekening mee houden in de uitvoering. Bij deze thema’s leggen we in het Jaarverslag van IenW verantwoording af over de resultaten van de verschillende beleidsprogramma's.
'De druk op de planetaire grenzen nam de afgelopen jaren weer toe'
Zoals het intergouvernementeel panel voor klimaatverandering (IPCC) in de zesde rapportagecyclus over de staat van het wereldwijde klimaat opmerkte: de druk op de planetaire grenzen nam de afgelopen jaren weer toe. Wereldwijd, maar ook in Nederland. Door toenemende weersextremen, langzame veranderingen zoals zeespiegelstijging, maar ook door een sterke afname aan biodiversiteit en vervuilingsproblematiek. De aanhoudende droogte in grote delen van Nederland laat dit zien. En het komt tot uiting in de beleidskeuzes met betrekking tot landgebruik, stikstof, de verduurzaming van de economie en industrie, en de consumptie en productie.
Dit spanningsveld vraagt om een integrale aanpak richting de SDG-doelen van 2030. Een aanpak waarin we een goede afweging maken tussen onze klimaat-, milieu- en biodiversiteitsdoelen. Die doelen zijn noodzakelijk voor een leefbare planeet en menselijke behoeftes. De Rijksoverheid heeft zich ook in 2022 ingezet voor deze integrale en duurzame aanpak, met als doel de 2030-agenda te behalen.
Hoe hebben we de duurzaamheidsthema’s bepaald?
We behandelen in de paragrafen verschillende duurzaamheidsthema’s. In 2018 hebben we samen met externe en interne stakeholders een materialiteitsanalyse uitgevoerd om te definiëren welke onderwerpen het belangrijkst zijn om over te rapporteren en op te sturen. Aan de hand daarvan hebben we de duurzaamheidsthema’s bepaald.
In dit duurzaamheidsverslag rapporteren we vanuit het geheel van het ministerie en de uitvoeringsorganisaties. De uitvoering bij ProRail valt buiten de scope van dit verslag. ProRail rapporteert zelfstandig over duurzaamheid.
Over het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt aan een mooier Nederland. Samen zorgen we voor een bereikbaar land met sterke dijken, waarin je veilig verblijft en van A naar B komt. Voor een land met schone lucht, een schone bodem en schoon water. Een land waar we zuinig zijn op grondstoffen en materialen zoveel mogelijk opnieuw gebruiken. Waar we ons duurzaam verplaatsen. Een land met ruimte voor mogelijkheden. Dat vraagt om een ministerie dat verbindt: niet alleen plaatsen en ideeën, maar vooral mensen. Alles voor een mooier Nederland.
