Samen met de markt toewerken naar nul uitstoot
Als grote opdrachtgever in de grond-, weg- en waterbouwsector (GWW) kan Rijkswaterstaat via duurzame inkoop veel milieuwinst boeken. Mijlpalen uit 2017 zijn de ondertekening van de Green Deal GWW 2.0 en de afspraak binnen het ministerie IenW om bij de toepassing van asfalt 20% CO2-reductie in 2025 te realiseren. Ook wisten we in diverse projecten, zoals voor de Blankenburgverbinding, marktpartijen te stimuleren om hun werk duurzamer uit te voeren.
Rijkswaterstaat is een grootverbruiker van zand, grond, asfalt en beton. De winning en het transport van deze materialen voor GWW-werken, zoals een wegverbreding of een dijkversterking, veroorzaken veel CO2-uitstoot. Rijkswaterstaat besteedt werk uit aan bedrijven. Door duurzaamheid een standaardonderdeel te maken van het inkoopproces van GWW-werken en door samenwerking met marktpartijen, kunnen we een belangrijke bijdrage leveren aan de CO2-reductie.
CO2-footprint van onze ketens
In 2017 bedroeg de CO2-uitstoot in onze ketens voor aanleg en onderhoud (‘upstream’) naar schatting 881 kiloton en het gebruik van onze netwerken (‘downstream’) 21.281 kiloton.
| Scope 3 categorie | |||
|---|---|---|---|
| Herkomst uitstoot in de keten | Onderdeel | Uitstoot in kton CO2 | |
| Ingekochte goederen en diensten: 'upstream' | |||
| Inkoop goederen en diensten GWW | Materialen | 416 | |
| Aanleg | 33 | ||
| 449 | |||
| Inkoop overige goederen en diensten RWS | 10 | ||
| Kapitaalgoederen | Wagenpark en schepen | 3 | |
| Ingekocht transport | Transportmaterialen | 189 | |
| Geproduceerd afval | 1 | ||
| Woon-werkverkeer | Woon-werkverkeer | 8 | |
| End-of-live | Sloop | 32 | |
| Afvalverwerking | 189 | ||
| 221 | |||
| Totaal 'upstream' | 881 | ||
| Ter beschikking gestelde goederen en diensten 'downstream' | |||
| Gebruik | Wegennet | 19.799 | |
| Hoofdvaarwegennet | 1.482 | ||
| Totaal 'downstream' | 21.281 | ||
Het Greenhouse Gas-protocol (GHG-protocol) is de internationale standaard voor verantwoording en verslaggeving over de uitstoot van broeikasgassen door organisaties. De CO2-Prestatieladder gaat uit van de uitputtende lijst van 15 categorieën voor uitstoot in de keten die worden beschreven in dit GHG-protocol, de zogenaamde Scope 3 Standard. Deze categorieën omvatten zowel 'upstream' uitstoot (als gevolg van ingekochte goederen en diensten) als 'downstream' uitstoot (als gevolg van verkochte of beschikbaar gestelde goederen en geleverde diensten). Voor RWS zijn 8 van deze categorieën als relevant aangemerkt.
Het betreft een grove berekening om de dominantie voor uitstoot per materiaalstroom te bepalen (zie figuur). Voor twee van de GWW-ketens waarin de meest omvangrijke CO2-uitstoot plaatsvindt zijn nu doelstellingen vastgesteld, die ook worden gedragen door de betrokken partners in de keten. Voor asfalt gaat het om 20% reductie in 2025 ten opzichte van 2017 en voor inzet van materieel bij droog grondverzet om 10% reductie in 2020 ten opzichte van 2016 (bij minimaal 5 projecten).
Indicatie Scope 3 CO2-uitstoot per materiaalstroom
| Materialen (winning en verwerking) | Transport | Sloop | Afvalverwerking | Diensten | |
|---|---|---|---|---|---|
| Asfalt | 177.278 | 7.659 | 11.926 | 129.268 | |
| Nat grondverzet | 24.850 | 137.017 | 882 | 118,827985 | |
| Betonconstructies | 109.804 | 2.234 | 10.600 | 1.190 | |
| Droog grondverzet en zand | 71.089 | 39.171 | 5.837 | 724 | |
| Overige materialen | 66.542 | 3.072 | 2.577 | 57.777 | |
| Overige inkoop IenW en RWS | 12.593 |
Rijkswaterstaat wil deze doelstellingen realiseren door duurzaam inkopen en gaat in het kader van de CO2-Prestatieladder vanaf 2018 monitoren en halfjaarlijks rapporteren over de voortgang. In het afgelopen jaar is gewerkt aan de voorwaarden om dit te kunnen doen. Zo heeft Rijkswaterstaat samen met Bouwend Nederland voor 17 bestaande asfaltmengsels milieuprofielen laten bepalen en opnemen in de Nationale Milieudatabase. Met behulp van deze milieuprofielen kunnen we de referentie bepalen voor de CO2-uitstoot en hierop monitoren als duurzame asfaltmengsels worden toegepast. We hebben onderzocht hoe we inkoopcriteria kunnen opstellen voor inzet van materieel. Voorbereidingen zijn getroffen door het vertalen van de doelstellingen naar en opnemen van eisen in aanbestedingen vanaf 2018, waaronder een eisstelling voor duurzaam asfalt. En we hebben een systematiek ontwikkeld voor het monitoren op de twee ketendoelstellingen.
Voor de overige ketens met omvangrijke CO2-emissies (zoals nat grondverzet en beton) volgen op korte termijn ook doelstellingen.
Ondertekening Green Deal Duurzaam GWW 2.0
Een mijlpaal is de ondertekening van de Green Deal Duurzaam GWW 2.0, begin 2017. Hierin spreken marktpartijen en overheden, waaronder het ministerie van IenW, af om bij aanlegprojecten duurzaamheid al in de verkenningsfase mee te nemen. Door vroegtijdig oog te hebben voor duurzame initiatieven, worden ze haalbaarder en beter financierbaar.
Gunnen op duurzaamheid
Onze ambitie is dat duurzaamheid in 2020 in álle contracten met marktpartijen een plek heeft. Dit doen we doen we door het toepassen van Aanpak Duurzaam GWW. Dit is een praktische aanpak om duurzaamheid in alle fases van een project concreet te maken Onderdeel van de Aanpak Duurzaam GWW is het gebruik van duurzaamheid als gunningscriterium. Hierdoor hebben aannemers die hun CO2-uitstoot terugdringen, een hogere gunningskans. We beoordelen dit standaard met de CO2-Prestatieladder. Hoe hoger de trede, hoe meer het bedrijf zich inspant voor CO2-reductie.
Milieu Kosten Indicator-waarde
Daarnaast beoordelen we steeds vaker of een marktpartij het project duurzaam ontwerpt en uitvoert. Dat doen we met de Milieu Kosten Indicator-waarde (MKI) in het rekeninstrument DuboCalc. Hoe lager de MKI-score, hoe minder de milieubelasting. De MKI-scores van de projecten die in 2017 zijn gegund laten zien dat marktpartijen in alle gevallen een duurzamere inschrijving aanboden dan Rijkswaterstaat als ’referentie’ hanteerde.
Blankenburgverbinding
Voor de aanbesteding van de Blankenburgverbinding – een nieuwe weg tussen de A20 en de A15 om de bereikbaarheid van Rotterdam te verbeteren – wisten we in 2017 de aannemer te stimuleren om duurzame voorstellen te doen. Denk aan het gebruik van zonnepanelen bijvoorbeeld, hergebruik van beton en asfalt en de inzet van zuinig materieel.
Uitbreiding Sluis Eefde
In 2017 is het contract voor de uitbreiding van het sluiscomplex Eefde definitief gegund. Rijkswaterstaat heeft deze opdracht mede gegund op duurzaamheid.
- De aannemer scoorde hoog op een zuinige bouwlogistiek met bijna 90% van alle aanvoer van materialen over het water.
- Gebruik van veel duurzame bouwmaterialen.
- De tweede sluis wordt energieneutraal, door combinatie van een zeer energiezuinig nieuw bediengebouw (A+++), zonnepanelen en een sluisdeur die in gebruik en onderhoud zeer weinig energie nodig heeft.
Asfalt- en betonketen
Ketensamenwerking is doorslaggevend voor verduurzaming van de inkoop. Als we met elkaar ambities vaststellen, onderzoek doen en duurzaamheid waarderen bij gunning, komt de keten in beweging. We werken samen met de beton- en asfaltketen. Een grote stap vooruit in 2017 voor de asfaltketen, is de afspraak om 20% CO2-reductie te realiseren in 2025 ten opzichte van 2017.
Rijkswaterstaat spant zich in om ook voor de betonketen tot zo’n afspraak te komen. De ambitie waaraan wordt gedacht, is 30% CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990. De partners willen dit bereiken door een maximale MKI-waarde af te spreken, waarbinnen partners zelf kunnen kijken hoe ze die halen: via het productieproces of naar het type grondstof. Aandacht wordt ook besteed aan circulariteit: beton langer gebruiken en hoogwaardig hergebruik van sloopbeton.
