Maatschappelijk verantwoord inkopen
In 2017 heeft het ministerie van IenW het actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen vastgesteld en gepubliceerd. Dat is het eerste actieplan binnen de Rijksdienst. Het doel van dit plan is om Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) en Duurzaam opdrachtgeverschap naar een hoger niveau te tillen binnen het ministerie. Zo staat het ook geformuleerd in het Manifest MVI. Het actieplan beschrijft welke concrete acties we gaan ondernemen om onze duurzame visie en ambities waar te maken. Ook beschrijft het actieplan onze aanpak voor innovaties, social return on investment en internationale sociale voorwaarden.

In dit verslag vindt u concrete voorbeelden van duurzame projecten die we in 2017 hebben gerealiseerd. Zie bijvoorbeeld de groene stroom die wij inkopen, de aanbesteding van circulair kantoormeubilair, het gebruik van DuboCalc, het districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen, de pilot met een materialenpaspoort bij de Beatrixsluis en de verhuizing naar Rijnstraat 8.

Bij aanbestedingen groter dan € 250.000 moeten de Rijksoverheid en leveranciers rekening houden met het maatschappelijke rendement, social return on investment (SROI). Dat moet zich vertalen in het inzetten van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij aanbestedingen. Dat hebben we als volgt aangepakt.

Wij zijn verantwoordelijkheid voor de rijksbrede inkoop van financieel advies en auditdiensten en voor interim management en organisatieadvies. Vanuit die rol hebben we leveranciers gevraagd hoe zij SROI kunnen vormgeven. Dat heeft in 2017 geleid tot meer dan 20 proeftuinen dankzij een goede samenwerking tussen de leveranciers, het ministerie van IenW en andere Rijksdiensten. Goede voorbeelden van proeftuinen zijn:

  • jeugdjustitiabelen krijgen een tweede kans: onder begeleiding kunnen ze een mbo-opleiding volgen;
  • hoogopgeleide mensen met autisme maken met enige hulp kans op een baan bij de overheid.

Het succes van de proeftuinen is bezegeld. De Interdepartementale Commissie Inkopen en Aanbesteden (ICIA) stemde in met een doorontwikkeling van de proeftuinen als de nieuwe werkwijze. Hiermee kunnen de ministeries en leveranciers invulling geven aan de SROI. Er is grote interesse vanuit andere departementen en leveranciers. Om te anticiperen op alle vragen die wij hierover ontvangen, ontwikkelen we een loket.

Vergaderruimte Rijnstraat

Duurzaam opdrachtgeverschap

Essentieel voor het bereiken van onze doelen is dat alle IenW’ers een duurzame opdrachtgever én -nemer zijn. Daarom heeft het ministerie van IenW alle medewerkers opgeroepen om daar binnen de eigen invloedsfeer maximaal aan bij te dragen. Elke medewerker geeft daar een eigen invulling aan. Een sprekend voorbeeld is hoe wij opdrachten verstrekken voor onze infrastructurele projecten (MIRT). Het afgelopen jaar is de Handreiking Verduurzaming MIRT verschenen. Deze biedt de opdrachtgevers en -nemers handvatten om duurzaamheid in de verschillende MIRT-fasen een plek te geven.

In 2018 gaan de beleidskern van het ministerie van IenW en de uitvoeringsorganisaties Rijkswaterstaat en Prorail duurzaamheid in de projecten verder professionaliseren. Duurzaamheid moet ‘het nieuwe normaal’ worden.

Pieter Schure

Stakeholder aan het woord

Visie van samenwerkingspartner PINO op onze duurzaamheid

Wij vroegen PINO, een evenementenbureau dat veel evenementen voor ons organiseert, hoe zij de duurzaamheid van IenW beoordeelt.

“We zien dat IenW werk maakt van duurzaamheid”, zegt Pieter Schure, projectmanager en partner van PINO. “Over de hele linie worden er stappen gezet. Een evenement is in de basis niet duurzaam. Dat moet ons niet ervan weerhouden het wel te proberen. Bijvoorbeeld door voor slechts een deel van de aanwezigen borrelhapjes in te kopen en hierbij gebruik te maken van lokale producten. En door het tapijt te recyclen. Plaats er dan ook een bordje bij om mensen daarvan bewust te maken.”

Kennis borgen
“Steeds meer bedrijven kiezen bij evenementen voor duurzame catering en aankleding. In vergelijking met andere opdrachtgevers van evenementen vraagt het ministerie van IenW actiever of wij rekening willen houden met circulair, al wordt er niet bij alle opdrachten nadrukkelijk naar gevraagd. Ik denk dat binnen IenW veel kennis aanwezig is maar dat die nog niet goed wordt gedeeld. Er valt nog winst te behalen door die kennis te centraliseren en te borgen.”
 
Fouten kunnen en durven maken
“Wij herkennen de worsteling die wij bij IenW zien. Het dilemma van de circulaire opgave die IenW zich heeft gesteld, is dat niemand weet wat de goede weg is. Dat is een spanningsveld, want het is paradoxaal aan het DNA van beleidsmakers die het liefst het plan van aanpak op papier vastleggen. Op dit dossier kun je niet wachten tot alles is dichtgetimmerd. Je moet beginnen en accepteren dat sommige dingen niet goed lopen, een proces van trial en error. Het gaat om fouten kunnen en durven maken.”

Behoud wat succesvol is
“Ik wil IenW meegeven: ga zo door. Behoud wat succesvol is en neem wat niet werkt mee als leerpunt. Maak bijvoorbeeld afspraken dat alle catering vanaf nu lokaal, duurzaam en biologisch is. Laat daarbij niet de prijs leidend zijn. Stel via inkoop een kader op voor het vervoer, de afvalstromen et cetera. En maak zichtbaar wat jullie doen. De overheid heeft hier een voorbeeldfunctie in.”

Emmely de Kruijff

Stakeholder aan het woord

Hoe duurzaam is Rijnstraat 8?

Emmely de Kruijff, coördinerend adviseur bouwfysica en duurzaamheid bij Rijksvastgoedbedrijf, over het in 2017 vernieuwde rijkskantoor dat huisvesting biedt aan vijf diensten.

“Rijnstraat 8 heeft een energielabel van A++, wat ongekend energiezuinig is voor een pand van deze omvang. Bij de renovatie is slim gebruikgemaakt van de potentie van het gebouw.
Zo ‘oogsten’ we zonnewarmte in de zuidelijke serres die we vervolgens gebruiken om het pand te verwarmen. In de zomer zetten we de dakluiken open voor de afvoer van warmte en voor natuurlijke ventilatie. Zo blijft het gebouw comfortabel.”

Klimaatinstallaties
“Bij de renovatie zijn het beton, het glas en al het sloopmateriaal gerecycled. Verder zijn de energie- en klimaatinstallaties gemoderniseerd. Op het dak liggen 1.300 m2 zonnepanelen. En we hebben een klimaatinstallatie op basis van warmte-koudeopslag in de grond, die behalve aan ons ook koude aan andere gebouwen in de omgeving levert.”

Opwekken biogas
“We hebben 80 vacuümtoiletten, wat veel water bespaart. We voeren de ontlasting af naar een SWILL-tank met vergister in onze kelder. De tank zet de ontlasting en al ons gft-afval om in biogassen waarmee we weer het tapwater verwarmen. Op jaarbasis wekken we zo’n 9.500 m3 biogas op. Daarnaast zijn we bezig om fosfaat terug te winnen uit onze waterloze urinoirs. Dat project bevindt zich in de pilotfase.”

[Link naar filmpje: https://www.rijksvastgoedbedrijf.nl/vastgoed/vastgoed-in-beheer/den-haag-rijnstraat-8]

Hoe wij sturen met de CO2-Prestatieladder

De CO2-Prestatieladder maakt deel uit van de interne planning- en controlcyclus van het ministerie van IenW. Deze maakt ons duidelijk aan welke knoppen we kunnen draaien om onze CO2-uitstoot te verminderen. Het ministerie van IenW is in 2017 gecertificeerd op trede 3 van de CO2-Prestatieladder. In 2018 hebben we trede 4 behaald. Dit betekent dat we naast de sturing op CO2-reductie van onze eigen organisatie, ook gaan sturen op CO2-reductie in de keten. Dat gaat om processen waar we invloed op hebben, te beginnen met ons opdrachtgeverschap aan marktpartijen. Met fysieke, veelal meerjarige, projecten met grote investeringen willen we het goede voorbeeld geven.

Versnelling duurzame bedrijfsvoering Rijk

We willen dat onze duurzaamheid zichtbaar is. We zoeken hiervoor de samenwerking met het bedrijfsleven en andere overheden. Het is onze bedoeling om andere departementen te inspireren en te activeren, zodat we van elkaar leren en elkaars initiatieven versterken. Uiteindelijk zijn alle IenW’ers ambassadeurs van de duurzaamheid.

Wij hebben het initiatief genomen voor het programma Versnelling duurzame bedrijfsvoering Rijk. Hier werken wij samen met EZK en BZK aan. Het programma is gericht op de ondersteuning en mogelijke opschaling van kansrijke initiatieven. Het doel is een versnelling te realiseren in de verduurzaming van de bedrijfsvoering rijksbreed. Aansprekende voorbeelden van projecten die binnen dit programma zijn gerealiseerd, zijn:

  • de lancering van 12 social return-proeftuinen
  • de ontwikkeling van een tool voor milieucriteria met ambitieniveaus en circulaire criteria

Het programma faciliteert een sterkere verbinding tussen beleidsthema’s en de eigen bedrijfsvoering onder de noemer “practice what you preach”, zodat we beter kunnen sturen op rijksbrede doelen. Dat komt tot uiting in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk, onder regie van BZK.