Het gebied in samenhang bekijken

Om te komen tot een betere, robuustere en duurzamere leefomgeving met aandacht voor ruimtelijke kwaliteit, zoeken we naar meekoppelkansen en samenhang van verschillende functies in een gebied. Denk aan een dijkversterking waarbij oog is voor cultuurhistorisch erfgoed, waarop we een recreatiegebied realiseren voor omwonenden en waar we natuur ontwikkelen. 

Daarom is het belangrijk dat we onze aanleg en ons beheer en onderhoud steeds meer samen uitvoeren met onze gebiedspartners zoals provincies, gemeenten, waterschappen, bedrijven, natuurmonumenten, bewoners en maatschappelijke organisaties. En dat we in een vroeg stadium contact hebben met die gebiedspartners. Dat noemen we duurzame gebiedsontwikkeling.

Doelstelling

Duurzame gebiedsontwikkeling is geen doel op zich, maar een middel dat bijdraagt aan (onder meer) onze duurzaamheidsdoelen en die van onze gebiedspartners. We streven ernaar om zo goed mogelijk om te gaan met zaken als ruimtelijke kwaliteit, de plannen van onze gebiedspartners en het draagvlak in de omgeving.. Het beheersgebied kan voor meerdere doelen worden gebruikt.

2021: een jaar van leren en ervaren

We werken samen met meerdere gebiedspartners die verschillende doelen nastreven, de ruimte is schaars en we moeten kiezen tussen verschillende maatschappelijke ontwikkelingen. Ook kunnen initiatieven van derden botsen met onze kerntaken, zoals veiligheid, bereikbaarheid, waterberging en waterveiligheid. Maar willen we alles wat we doen duurzaam doen, dan is duurzame gebiedsontwikkeling een cruciale focus

In 2021 hebben we weer veel ervaring opgedaan met duurzame gebiedsontwikkeling. Dat deden we in verschillende rollen (zie ook kader):

• als uitvoerder van projecten (aanleg, onderhoud en vervanging & renovatie)
• als beheerder en vergunningverlener, wanneer initiatiefnemers een verzoek deden om initiatieven op ons beheergebied te ontplooien
• als gebiedspartner, wanneer het initiatief bij derden lag en ons netwerk en onze kennis en expertise de gebiedspartners hielpen hun doelen te behalen.

Hoever we in 2021 zijn gekomen qua gebiedsgericht samenwerken, is lastig te kwantificeren. Dit komt mede doordat projecten jaren kunnen lopen en doordat het een manier van werken is waarbij verschillende spelers de uitkomst van het proces anders beoordelen. Hieronder een greep uit de manieren waarop we ons in 2021 bezighielden met gebiedsgericht samenwerken. 

Duurzame gebiedsontwikkeling in concrete resultaten

Renovatie hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl

We werken aan verschillende verbeteringen voor een vlotte, veilige en duurzame doorvaart op de
hoofdvaarweg tussen Lemmer en Delfzijl. Onder meer een groot deel van de damwanden en oevers langs beide kanten van de 118 kilometer lange vaarweg is aan renovatie toe. ‘Als er voor die vervanging en renovatie zo’n groot gebied op de schop gaat, liggen er dan ook geen grote kansen op het gebied van duurzaamheid die we kunnen pakken, zoals aquathermie en natuurvriendelijke oevers?’, was de vraag die het projectteam zichzelf meteen stelde.

In 2021 hebben we samen met gebiedspartners de eerste stappen gezet om te komen tot een gezamenlijke duurzaamheidsvisie voor de hoofdvaarweg. Dat deden we in individuele gesprekken met gebiedspartners, expertsessies per duurzaamheidsthema en een omgevingswijzersessie.

In het eerste kwartaal van 2022 scherpen we samen met gebiedspartners per thema de ambitie en visie verder aan en werken we die uit. De verwachting is dat de visie in het tweede kwartaal van 2022 bestuurlijk kan worden vastgesteld.

Blankenburgverbinding

We zijn dit jaar gestart met het verbeteren van de recreatieve voorzieningen bij de Krabbeplas; een zwem- en surfplas langs de A20 naast Westwijk Vlaardingen. Dit is onderdeel van de werkzaamheden aan het project Blankenburgverbinding, waarin we met een goed ingepaste snelweg de bereikbaarheidsproblemen in de regio Rotterdam aanpakken, in combinatie met het versterken van de kwaliteit van het gebied eromheen. Het plan is tot stand gekomen in een intensief participatieproces met bestuurlijke stakeholders (MRDH, Vlaardingen, Rotterdam, Hoogheemraadschap van Delfland, Staatsbosbeheer) en omwonenden. In gezamenlijk overleg tussen partijen helpen deze partijen elkaar om deze projecten te realiseren.

Innovatie: Leerplatform Gebiedspartner

Wat speelt er nu in het ruimtelijk domein? Hoe kunnen we de landelijke dynamiek en context doorvertalen naar ons eigen werk? Wat speelt er in de regio? Om onze rol als gebiedspartner te blijven professionaliseren en de potentiële meerwaarde te laten zien, hebben we het Leerplatform Gebiedspartner opgezet. Het is een plek waar we door, voor en met elkaar leren. Door interactie brengen we al onze kennis en ervaring samen. Onze ambitie is om het platform verder te professionaliseren en te laten aansluiten op gezamenlijke leerbehoeften, zodat het echt toegevoegde waarde biedt. Daarom organiseren we sinds 18 mei 2021 maandelijks lunchsessies op het leerplatform. Het doel van de lunchsessies is: leren door interactie met elkaar over vooral regio-specifieke casussen. De casussen richten zich in eerste instantie op de drie gebiedstrajecten: Verstedelijking & Mobiliteit, Klimaatadaptatie en RES.

Met de hierboven genoemde resultaten levert IenW een bijdrage aan het behalen van de SDG’s 6, 7, 9, 11, 13, 14, 15 en 17.

Dilemma’s en uitdagingen

In de praktijk van duurzame gebiedsontwikkeling blijkt het verwezenlijken soms makkelijker gezegd dan gedaan. Er kunnen aan het begin van een project taaie, langlopende processen voor nodig zijn. Intern en met gebiedspartners. De gebiedspartners met wie we samenwerken, streven verschillende doelen na, de ruimte en financiële middelen zijn schaars en we moeten kiezen tussen verschillende maatschappelijke ontwikkelingen. Ook botsen sommige initiatieven van derden met onze kerntaken, zoals veiligheid en bereikbaarheid en waterberging en waterveiligheid.

‘De kennis van de onderwaterwereld is goed op orde’

Lutz Jacobi, directeur van de Waddenvereniging, werkt in haar relatie met het ministerie van Ienw vooral samen met uitvoeringsorganisatie Rijkswaterstaat. Ze ziet in RWS een fijne partner op het gebied van duurzaamheid. 

‘Rijkswaterstaat heeft in 2021 veel ecologen aangesteld, waardoor de kennis van de onderwaterwereld goed op orde is. Dat is voor ons heel fijn, omdat we weten dat we samenwerken met mensen die kennis van zaken hebben. Dat merk je in de projecten die we doen. Rijkswaterstaat kan met dank aan de ecologen op niveau met ons meedenken en de helpende hand bieden waar nodig op het gebied van duurzaamheid.

Rijkswaterstaat is beheerder van de Wadden is geworden. Daar ben ik heel blij mee, want het beheren gebeurt op een goede manier. Ook op gebied van ecologie en duurzaamheid. Neem bijvoorbeeld het baggeren. Door het vele baggeren is de onderwaterwereld van de Waddenzee beneden niveau. Dat moet echt anders. Dan helpt het als je met Rijkswaterstaat een gezamenlijke visie hebt en dat je er allebei alles aan wil doen om de onderwaterwereld beter te maken. Want de onderwaterwereld is superbelangrijk voor de planeet. Die gezamenlijke visie is er nu. Er heerst echt een gevoel van ’samen gaan we dat voor elkaar krijgen’, dat is heel prettig. Hopelijk betaalt dat zich snel uit.

Rijkswaterstaat is voor ons een prettige partner om mee samen te werken. Maar goed ook, want de laatste jaren is die samenwerking alleen maar groter geworden. Wat die samenwerking in de praktijk soms wel lastig maakt, zijn de regeltjes waaraan Rijkswaterstaat vaak gebonden is. Die staan soms in de weg van het hogere doel, namelijk duurzaamheid. Daardoor krijg je te maken met aan de ene kant de vele mogelijkheden die de samenwerking biedt, maar ook de onmogelijkheden. Dan is de wil er wel, maar staat de bureaucratie in de weg. Dan gaat alles net iets te stram, terwijl snelheid geboden is.

In 2022 hopen we dat de samenwerking een mooi vervolg krijgt in de aanleg van een zoet- zoutverbinding in het Lauwersmeer. Dat zou enorm bijdragen aan de biodiversiteit daar. Daarom zou het ons helpen als er de regeltjes een beetje worden losgelaten, zodat we optimaal aan de slag kunnen. Dan wordt dit jaar de samenwerking nog veel mooier!’