Foto Rijkskantoor Rijnstraat Den Haag.
Dit verslag laat zien hoe IenW in 2021 stuurde op duurzaamheid. In dit hoofdstuk zoomen we even uit. Welke aanpak hanteren we voor de verduurzaming van onze uitvoering en bedrijfsvoering?
Sturen op duurzaamheid doen we met twee strategieën, maatschappelijk verantwoord inkopen en met innovatie. Zo willen we komen tot een klimaatneutrale, energieneutrale en circulaire werkwijze in 2030. Om het behalen van onze doelstellingen te volgen en verantwoorden, maken we gebruik van CO₂-management op basis van de systematiek van de CO₂-Prestatieladder.
Strategie IenW klimaat- en energieneutraal in 2030
De strategie die is opgesteld voor de realisatie van de doelstelling IenW klimaat- en energieneutraal in 2030 richt zich op de reductie van het eigen verbruik en duurzame opwekking op ons eigen beheergebied. De strategie werkt volgens de beginselen van de trias energetica: besparen, zelf duurzame energie opwekken en tot slot zo efficiënt mogelijk gebruikmaken van (fossiele) energiebronnen om in de resterende energiebehoefte te voorzien. We verminderen het fossiele energieverbruik door het verduurzamen van onze gebouwen, objecten zoals bruggen en sluizen, de Rijksrederij en het wagenpark, en het vervangen van openbare verlichting door ledverlichting.
Groene energie uit Nederland kopen we nu in via onze energieleverancier. Vanaf 2023 krijgen we duurzame energie van het windpark op de Tweede Maasvlakte. Vanaf dat moment zijn we energieneutraal. Daarnaast plaatsen we soms zonnepanelen op ons natte en droge beheergebied. De zonnestroom wordt gebruikt voor sluizen en gemalen, tunnels en openbare verlichting.
Strategie Naar klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten
De strategie Naar klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten is opgesteld in samenwerking met ProRail en is uitwerking van het Klimaatakkoord. De strategie richt zich op de verduurzaming van uitvoering van IenW. We willen uiterlijk in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair werken. De focus van onze aanpak ligt bij de werkterreinen met de meeste klimaat- en grondstoffenimpact. Dit zijn: wegverharding, kunstwerken, kustlijnzorg & vaargeulonderhoud, weg- dijk- spoormaterieel en spoor. Samen met belanghebbenden uit de markt, andere publieke opdrachtgevers en kennisinstellingen ontwikkelen we voor elk van deze werkterreinen een transitiepad waarin we de meest realistische route naar 2030 bepalen. We bekijken per transitiepad wat er nu al kan, welke innovaties nodig zijn en hoe we de lat steeds hoger kunnen leggen. Onze aanpak is meerjarig. Zo zorgen we ervoor dat we de afgesproken koers vasthouden en dat investeringen van bedrijven op de langere termijn renderen.
Innovatie en onderzoek
Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. Om steeds duurzamer te kunnen werken en onze doelen op onder andere het gebied van circulariteit en klimaatneutraliteit te behalen, is innovatie en onderzoek cruciaal. Bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) is een steeds grotere rol weggelegd voor innovaties en onderzoeken op het gebied van duurzaamheid.
Innovaties en Learning History
In verschillende hoofdstukken van dit verslag staan innovaties en onderzoeken genoemd die we in 2021 hebben gebruikt om te verduurzamen. daarnaast hebben we ook intern innovatieprocessen tot stand gebracht.
Van iedere innovatie die we uitvoeren kunnen we leren over wat wel en niet werkt. Met deze kennis verbeteren we vervolgens onze innovatieaanpak. Naast dat we hier natuurlijk zelf van profiteren, helpt het ook onze partners waarmee we samenwerken en de mensen die werken aan een vergelijkbare opgave.
Dit gaf ons aanleiding om een Learning History te maken voor een aantal innovaties, bijvoorbeeld voor InnovA58, het Transitiepad Wegverharding en Ultrastil Wegdek. Een methode waarbij alle betrokkenen van een project, aan de hand van een tijdlijn met fases en cruciale momenten, terugkijken op het gehele project. We schreven alle persoonlijke verhalen op en deden daarbij recht aan de verschillende persoonlijke perspectieven.
Uit de Learing History Ultrastil wegdek leerden we bijvoorbeeld dat we op besluitvormingsmomenten het hele systeem moeten betrekken, dus alle experts, alle medeverantwoordelijken en verschillende delen van het ministerie. Zo worden alle standpunten gehoord en gedeeld en kunnen we een goed overwogen besluit nemen dat alle betrokkenen begrijpen. Ook leerden we dat we moeten bespreken hoe we met elkaar omgaan in een veranderende context, zoals bij nieuwe thema’s die politieke verantwoording vragen.
Hieronder staan een paar voorbeelden van innovaties in 2021.
Start Innovatiestrook
Met de strategie Naar Klimaatneutrale en Circulaire Rijksinfraprocten zet Rijkswaterstaat fors in op duurzame innovaties in de wegenbouw. Onderzoek vindt nu nog plaats op diverse locaties in Nederland. Op de nieuwe Innovatiestrook van maar liefst 1400 meter komt dit samen. Dit is niet alleen praktischer maar zorgt er ook voor dat er makkelijker van elkaar kan worden geleerd. De teststrook, onderdeel van het project InnovA58, blijft toegankelijk voor het reguliere verkeer. In september 2021 werd het officiële startsein voor de aanleg van de Innovatiestrook A58 Kloosters gegeven. In het tweede kwartaal van 2022 is de Innovatiestrook gereed. Innovaties op het gebied van duurzame infrastructuur worden er straks getest en gedemonstreerd.
De Digitale Rivier
Het wordt steeds drukker op en rondom rivieren in verstedelijkt gebied. Transport én recreatie nemen toe. Het programma De Digitale Rivier zoekt manieren om veiligheid en leefbaarheid in zulke gebieden te waarborgen. Dit gebeurt door middel van diverse experimenten met wisselende samenwerkingen. We doen, samen met stakeholders en startups, een beroep op nieuwe digitale mogelijkheden.
Maatschappelijk verantwoord inkopen
Inkopen binnen de publieke sector is gebonden aan speciale wetten, regels en voorschriften. Eén van de sets regels en voorschriften is het Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI). MVI betekent dat er in alle fasen van het proces van inkoop van diensten, goederen en werken rekening wordt gehouden met duurzaamheid, aan de hand van minimumeisen en gunningseisen.
De concrete vertaling in een duurzame opgave van de rijksinkoopstrategie, het Nationaal Plan MVI en Manifest MVI, werkten we in 2021 uit in een nieuw actieplan voor MVI. Dit nieuwe actieplan publiceren we in 2022 en dient als basis om de afspraken binnen de Rijksoverheid (verder) te kunnen toepassen in de inkoopuitvoering. Het is het fundament van het MVI-beleid voor IenW.
MVI-thema’s
IenW past in haar maatschappelijk verantwoord inkopen de volgende MVI-thema’s toe:
- Social return on investment
- Internationale sociale voorwaarden
- Milieuvriendelijk inkopen
- Circulair inkopen met aandacht voor innovaties
- mkb-vriendelijk inkopen
We houden bij in hoeverre we deze MVI-thema's toepassen in het aanbestedingsproces, via de MVI Zelfevaluatie Tool. In totaal pasten we in 2021 bij 160 Europese aanbestedingen voor de bedrijfsvoering MVI toe. In 2020 deden we dit bij 142 en in 2019 bij 88 Europese aanbestedingen. Er is dus sprake van een duidelijke groei in de toepassing van MVI. Wat uiteindelijk het effect is van het toepassen van deze criteria en voorwaarden, moet nog blijken uit de praktijk.
