Foto Windmolens in de Eemshaven in Groningen.
Bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werken we aan duurzaam beleid. Én we willen ook zelf duurzaam handelen. In dit duurzaamheidsverslag gaan we in op onze inspanningen om de bedrijfsvoering en het werk van IenW te verduurzamen. Voor de lezer met weinig tijd vatten we de resultaten over 2021 samen in dit hoofdstuk.
IenW houdt in al het werk rekening met de effecten van ons handelen op het klimaat, het energieverbruik en op het verbruik van grondstoffen. We ambiëren een voortrekkersrol in de invulling van (onder andere) het Klimaatakkoord. Het zevende duurzaamheidsverslag beschrijft hoe IenW dit in 2021 heeft gedaan.
In dit hoofdstuk vatten we de belangrijkste resultaten van 2021 samen. We doen dit door in te gaan op onze bedrijfsvoering, uitvoering en samenwerking.
In de afgelopen jaren hebben we gewerkt aan het vergroten van het belang van en de bekendheid met duurzaam werken in alle organisatieonderdelen van IenW. In 2021 behielden we niveau 5 van de CO₂-Prestatieladder, het hoogste niveau. We hebben de uitstoot in onze keten goed in beeld en werken aan het reduceren van die CO₂-uitstoot.
Ambitie
Het is onze ambitie om in 2030 klimaat- en energieneutraal te zijn en circulair te werken. Klimaatneutraal houdt in dat we geen CO₂ of andere broeikasgassen uitstoten. Voor 2024 is een tussendoel voor de bedrijfsvoering vastgesteld: 40% CO₂-reductie ten opzichte van 2009. Energieneutraal houdt in dat we ernaar streven om evenveel energie zelf op te wekken als we verbruiken. Circulair werken houdt in dat we werken met minimale milieudruk, inzetten op behoud van waarde, minimaal gebruik maken van primaire grondstoffen en zo min mogelijk afval produceren: van lineair naar circulair.
(Tekst gaat door onder de infographic)
Bedrijfsvoering
Duurzame bedrijfsvoering bij IenW strekt van het energieverbruik van de netwerken (zoals openbare verlichting langs wegen en in tunnels, gemalen en sluizen) en ons eigen vervoer (met bijvoorbeeld schepen en auto’s) tot aan gebouwen, afvalbeheer en catering. Onze totale CO₂-uitstoot van de bedrijfsvoering steeg in 2021 met 6% ten opzichte van 2020: van 89 naar 95 kiloton (kton). Het tussendoel voor 2024 hebben we met 46% reductie ten opzichte van 2009 gehaald. 2021 was echter geen gemiddeld jaar. De coronamaatregelen hadden een groot effect op onze bedrijfsvoering. Veel medewerkers werkten vanuit huis.
De oorzaak van de CO₂-stijging ten opzichte van 2020 ligt grotendeels bij de Rijksrederij. Met de ingebruikname van een tweede emergency response & towing vessel steeg onze uitstoot aanzienlijk. De inzet van dit schip is nodig om windparken op zee te beschermen tegen op drift geraakte schepen en er zijn nog geen schepen met klimaatneutrale energiedragers op de markt.
De verduurzaming van grote zeevarende schepen zal een steeds grotere uitdaging worden. Deze schepen hebben een andere energiebron nodig dan elektriciteit om te kunnen blijven varen onder de omstandigheden op zee. Omdat het opwekken van waterstof of methanol op ons eigen beheergebied een onevenredig grote inspanning van ons vraagt, gaan we dit niet doen. Daardoor weten we dat de doelstelling energieneutraal in 2030 niet haalbaar is. De focus zal in de toekomst meer op klimaatneutraliteit gaan liggen.
Intussen zetten we nieuwe stappen richting een klimaatneutraal IenW in 2030. Een mooi voorbeeld is het project Laden op Zon, waarvoor we eind 2021 een contract tekenden. De opdrachtnemer gaat niet alleen zonnepanelen plaatsen op tientallen IenW-gebouwen, maar koppelt deze ook direct aan nieuwe laadpalen voor elektrische auto’s. Ook probeerden we herbruikbare smoothiebekers en saladebakjes van polypropyleen uit en bestelden we na een succesvolle pilot 45 elektrische auto’s voor de officieren van dienst die actief zijn in het wegverkeersmanagement.
Thema’s bedrijfsvoering
In de tabel kun je zien aan welke thema's we werken. Er wordt aangegeven waar je meer informatie over de thema's kunt vinden in het verslag. Ook zie je hoe we meten of we onze doelstellingen halen en aan welke SDG's de thema's zijn verbonden. De definities van de thema’s staan uitgelegd in het hoofdstuk ‘Over dit verslag’. Hieronder vind je de tabel voor de thema’s die gaan over onze bedrijfsvoering. Verderop vind je de thema’s van onze uitvoering, onze samenwerking en innovatie, onderzoek en MVI.
Uitvoering
Voor de duurzame uitvoering hanteren we een brede blik: van aanleg, vervanging en renovatie en beheer en onderhoud van onze wegen- en waternetwerken, tot het bevorderen van een gezonde leefomgeving, duurzaam waterbeheer en biodiversiteit.
We werken hierbij onder meer volgens de strategie Naar klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten (KCI). Daarin streven we naar het klimaatneutraal en circulair uitvoeren van onze projecten in 2030. Voor de werkterreinen met de meeste klimaat- en grondstoffenimpact zijn vier transitiepaden ingericht: wegverharding, kunstwerken, kustlijnzorg & vaargeulonderhoud, weg- dijk- en spoormaterieel.
Binnen deze transitiepaden hebben we al diverse concrete resultaten kunnen boeken. Zo hergebruikten we bij een onderhoudsproject op de A13 materialen en werd het asfalt geproduceerd onder lagere temperaturen. En zetten we op de Afsluitdijk een proeftuin voor duurzame betonmengsels op.
De concretisering van de ambities werd mogelijk door het impulsbudget vanuit het Rijk van 50 miljoen euro. Daarmee was er extra geld beschikbaar vanuit IenW om een start te maken met de uitvoering van de ambities en de meerkosten van duurzame maatregelen in projecten te kunnen bekostigen. Daar zal het niet bij blijven. Op Prinsjesdag werd bekend dat het Rijk voor de komende 10 jaar 180 miljoen euro beschikbaar stelt aan ProRail, Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf voor circulaire en emissieloze aanbestedingen.
In 2021 zetten we een volgende stap met het verduurzamen van ons waterbeheer. Zo testten we bronmaatregelen om zwerfafval op rivieroevers te verminderen. En werd binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma gestart met meerdere projecten die inzetten op een duurzame uitvoering.
Op het gebied van biodiversiteit zagen we enkele hoopvolle signalen. Zo groeit de populatie otters in Nederland, ook in de buurt van stedelijke gebieden zoals Amsterdam en Amersfoort. De otter profiteert van het verbinden en vergroten van leefgebieden, bijvoorbeeld door de aanleg van faunapassages.
Met behulp van drones en nulmetingen op ons beheergebied proberen we de biodiversiteit in Nederland beter in kaart te brengen. Daarbij troffen we onder meer enkele zeldzame broedvogels, dagvlinders, reptielen en plantensoorten aan.
Thema’s Uitvoering
Samenwerking
Om de nationale én onze eigen duurzaamheidsdoelstellingen te halen, is samenwerken met onze partners essentieel. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma is een voorbeeld van zo’n duurzame samenwerking die zijn vruchten afwerpt. De alliantie van 21 waterschappen en Rijkswaterstaat leverde het afgelopen jaar belangrijke instrumenten op, die projectteams helpen bij het borgen van duurzaamheid in hun project. Hierbij kun je onder andere denken aan een handreiking met inspirerende voorbeelden
In 2021 haalden we de banden met gebiedspartners verder aan. Voor het renoveren van de hoofdvaarweg tussen Lemmer en Delfzijl zetten we de eerste stappen om te komen tot een gezamenlijke duurzaamheidsvisie. Om onze rol als gebiedspartner te blijven professionaliseren en de meerwaarde van samenwerken te laten zien, hebben we het Leerplatform Gebiedspartner opgezet. Dit platform brengt kennis en ervaring op een interactieve wijze samen.
Gezien ons grote beheersgebied kan IenW ook een belangrijke rol spelen bij de energietransitie. In het pilotprogramma Hernieuwbare energie op rijksgrond leren we hoe we rijksgrond efficiënt, (kosten)effectief én met maatschappelijk draagvlak ter beschikking kunnen stellen aan derden. In het programma Opwek van Energie op Rijksvastgoed hebben we in 2021 de eerste vijf locaties geselecteerd voor de opwek van energie.
Thema’s samenwerking
Innovatie, onderzoek en MVI
Om de doelen van de bovenstaande thema’s te kunnen realiseren, maken we bij onze bedrijfsvoering, uitvoering en samenwerking gebruik van innovatie, onderzoek en maatschappelijk verantwoord inkopen.
