Inleiding

Foto Bovenaanzicht aansluiting A16 op de A13 Rotterdam.

Hoe en waarom zet het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) zich in voor duurzaamheid? Waarom is dit duurzaamheidsverslag er? En wat staat erin? Deze inleiding geeft achtergrond bij het verslag.

Wie in Nederland om zich heen kijkt, ziet het werk van IenW overal. Van dijken en sluizen tot wegen en waterwegen. Met 14.718 medewerkers zetten wij ons in voor een veilig, leefbaar en bereikbaar Nederland. We werken aan krachtige verbindingen door de lucht en over de weg, het spoor en het water. We beschermen tegen wateroverlast. We dragen zorg voor de kwaliteit van lucht, water en bodem. En we werken aan een circulaire economie. Samen bouwen we aan de grote vraagstukken van morgen. De toekomst vraagt om een nieuwe, krachtige balans tussen veiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid. Tussen ecologie en economie. En tussen mens, natuur en techniek.

Een belangrijke ontwikkelopgave voor IenW is het opheffen van de spanning tussen duurzaamheid en bereikbaarheid. Die twee kunnen op gespannen voet staan, zoals bij leggen van asfalt voor de bereikbaarheid. Hiervoor willen we zelf werken en denken vanuit de opgave en daarbij de belangrijke (maatschappelijke) transities, zoals slimme en groene mobiliteit, klimaatadaptatie en circulaire economie, centraal stellen.

Rekening houden met de effecten van ons handelen

Hoe we met het water en de bodem omgaan, vormt ons land. Onze open delta maakt ons krachtig en kansrijk, maar ook kwetsbaar. En de effecten van klimaatverandering en schaarser wordende ruimte en grondstoffen raken ons allemaal. Daarom vinden wij het belangrijk om in het dagelijkse werk rekening te houden met de effecten van ons handelen op klimaat en energie en op het gebruik van grondstoffen.

Doelstellingen

In de bedrijfsvoering, uitvoering en samenwerking hebben we bij IenW onze prioriteit in eerste instantie gelegd op een klimaat- en energieneutrale organisatie en circulair werken in 2030 – een focus die we gaan verleggen omdat er nieuwe inzichten en ontwikkelingen zijn.

Klimaatneutraal houdt in dat we geen CO₂ of andere broeikasgassen uitstoten. We streven ernaar om zelf evenveel energie op te wekken als we verbruiken. Dan zijn we ook energieneutraal. Circulair werken houdt in dat we werken met minimale milieudruk, inzetten op behoud van waarde, minimaal gebruik maken van primaire grondstoffen en zo min mogelijk afval produceren: van lineair naar circulair.

Tegelijkertijd werken we ook aan duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties. De VN heeft zeventien mondiale duurzame ontwikkelingsdoelstellingen gedefinieerd om van de wereld een betere plek te maken in 2030. De afkorting hiervan (SDG) komt van de Engelse vertaling; Sustainable Development Goals. Zowel direct als indirect draagt ons ministerie bij aan doelen 3, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15 en 17. In de tabellen over de relaties met de thema’s, die in de samenvatting staan, hebben we dat zichtbaar gemaakt.

Alles wat we doen, doen we duurzaam

De transitie naar een duurzame manier van werken gaat niet vanzelf. Het vraagt tijd, inspanning en volharding. 2021 was het laatste jaar van het programma Duurzaam IenW, dat regie voerde op de verduurzaming van het handelen in uitvoering en bedrijfsvoering. Dit programma heeft gewerkt aan het vergroten van het belang van en de bekendheid met duurzaam werken in alle organisatieonderdelen van IenW. De komende jaren gaan we verder met het aanpassen van werkprocessen en kaders. Daarom staat dit verslag in het teken van de stelling: wat we doen, doen we duurzaam. Dit lukt ons nog niet altijd. Waar het niet lukt, leggen we zoveel mogelijk uit waarom het nog niet lukt. Voor 2022 verwachten we nu al dat onze CO₂-uitstoot zal toenemen. We verwachten bijvoorbeeld dat collega’s na het opheffen van het thuiswerkadvies door corona meer gaan reizen.

Duurzame bedrijfsvoering, uitvoering en samenwerking

Concreet richten we ons op drie aspecten van duurzaamheid: duurzame bedrijfsvoering, duurzame uitvoering en duurzame samenwerking. Duurzame bedrijfsvoering bij IenW strekt van het energieverbruik van de netwerken (zoals wegen, tunnels en gemalen) en ons eigen vervoer (zoals schepen en auto’s) tot aan gebouwen, afvalbeheer en catering.
Voor de duurzame uitvoering hanteren we een brede blik: van duurzame aanleg, duurzaam beheer en duurzaam onderhoud van onze wegen- en waternetwerken tot het bevorderen van een gezonde leefomgeving en biodiversiteit. En zowel duurzame bedrijfsvoering als uitvoering kunnen niet zonder duurzame samenwerking.

Voor de thema’s in dit verslag waarvoor IenW beleidsverantwoordelijk is zoals duurzame mobiliteit en circulariteit, verwijzen we naar de relevante verantwoordingsdocumenten. We geven per thema nadrukkelijk aan welke verantwoordelijkheid wij hebben en hoe we ons daarover verantwoorden.

Thema’s en hoofdstukken in dit verslag

Om duurzaamheid nog wat concreter te maken en dichter naar ons werk te halen, hebben we vijftien materiële thema’s gekozen waarop we ons richten. In het hoofdstuk ‘Over dit verslag’ lees je meer over hoe we tot deze thema’s gekomen zijn:

Deze thema’s vind je terug in dit duurzaamheidsverslag. We willen transparant zijn over onze strategieën en aanpak, de resultaten die we daarmee behalen en de dilemma’s die we bij de implementatie tegenkomen. In dit verslag rapporteren we per thema over het jaar 2021. We laten zien hoe we in 2021 samenwerkten met andere partijen en welke inspanningen we deden op het gebied van onderzoek en innovatie.

Interviews

In verschillende hoofdstukken vind je interviews terug met IenW’ers en buitenstaanders, waarin ze reflecteren op ons handelen. De volgende personen hebben hieraan bijgedragen:

Maurice Boiloie - Categoriemanager Vervoer en Bedrijf IenW
Tara Dekker – Projectmanager Rijksvastgoedbedrijf
Robert Jan Feijen - Voormalig directievoorzitter Mobilis
Fries Heinis – Algemeen directeur Koninklijk Bouwend Nederland
Adrie Huissoon - Programmasecretaris Duurzame Bedrijfsvoering IenW
Lutz Jacobi - Directeur Waddenvereniging
Aniek Moonen – Voorzitter Jonge Klimaatbeweging

Richtlijnen Global Reporting Initiative

In dit verslag houden we ons zoveel mogelijk aan de richtlijnen van de Global Reporting Initiative (GRI). De GRI-richtlijn geeft aan hoe je op duurzaamheid kunt sturen en hoe je er transparant en betrouwbaar over kunt rapporteren. We rapporteren volgens de core-optie van de GRI. Hoe we deze richtlijn hebben toegepast en hoe dit verslag is gemaakt, is te lezen in het hoofdstuk over de totstandkoming van dit verslag.

Organisatie IenW

IenW ontwikkelt beleid, voert het uit en inspecteert de naleving van wetten. IenW is een publiekrechtelijk rechtspersoon en onderdeel van de Nederlandse Staat. Onze bewindspersonen zijn minister Mark Harbers en staatssecretaris Vivianne Heijnen. Onze uitvoeringsorganisatie Rijkswaterstaat werkt dagelijks aan een veilig, leefbaar en bereikbaar Nederland. De Inspectie Leefomgeving en Transport bewaakt en stimuleert de naleving van wet- en regelgeving voor een veilige en duurzame leefomgeving en transport. De andere uitvoerende diensten – het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut en het Planbureau voor de Leefomgeving – leveren kennis voor het ontwikkelen van beleid. Over deze activiteiten en de resultaten daarvan wordt gerapporteerd in het Jaarverslag van IenW.

De hoofdlocatie van IenW is in Den Haag, met verschillende locaties door heel Nederland en op Caribisch Nederland. IenW vertegenwoordigt de Nederlandse overheid in tal van organisaties waar ons land lid van is, zoals de EU en de VN en de commissies die door deze organisaties zijn ingesteld.