Foto Zonnepark ‘Zon op de Slufter’ bij windmolenpark op de Tweede Maasvlakte
De grond en het water van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) bieden ruimte voor het opwekken van zonne- en windenergie en het toepassen van aquathermie. We zorgen ervoor dat die beschikbare ruimte waar mogelijk wordt benut.
Rol, doelstelling en aanpak IenW
Het doel van het Klimaatakkoord is dat in 2030 70% van alle elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komt. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) is eindverantwoordelijk voor de naleving van het Klimaatakkoord, waarbinnen IenW verantwoordelijk is voor de uitvoering van afspraken over het onderdeel mobiliteit. Daarbij stellen we waar mogelijk onze grond en water beschikbaar om er duurzame energie- en warmteprojecten op te laten realiseren door ontwikkelaars. Zo dragen we ook bij aan de afspraken voor het onderdeel elektriciteit in het Klimaatakkoord. De eigen kerntaken mogen er geen hinder van ondervinden (ook niet in de nabije toekomst) en in de afweging worden ook mogelijkheden voor klimaatadaptatie en biodiversiteit meegenomen.
Programma Opwek Energie op Rijkvastgoed (OER)
Het doel van het programma Opwek Energie op Rijksvastgoed (OER) is om de uitvoering van de Regionale Energie Strategieën (RES) te ondersteunen bij hun opgave om 35 TWh duurzame energie op te wekken in 2030. In deze strategieën hebben 30 energieregio’s ruimtelijke plannen vastgelegd voor het grootschalig opwekken van zonne- en windenergie. IenW treft voorbereidingen voor de realisatie van energieprojecten door energieontwikkelaars op 45 locaties op onze gronden en wateren. Dat doen we in opdracht van het ministerie van EZK. We werken in dit programma samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en het Rijksvastgoedbedrijf (RvB). Bij de uitvoering van de projecten werken de betrokken partners vanuit het Rijk intensief samen met de betrokken provincies, gemeenten, waterschappen en netbeheerders.
'Het doel van Wind op Zee is bijdragen aan de uitrol van windparken op de Noordzee'
Programma Wind op Zee
Het doel van Wind op Zee, een programma van het ministerie van Economische Zaken (EZK), is bijdragen aan de uitrol van windparken op de Noordzee. Rijkswaterstaat beheert de Noordzee en geeft vergunningen af voor de activiteiten die daar mogen plaatsvinden. Het ambitieniveau van het kabinet is om rond 2030 in totaal ongeveer 21 gigawatt aan zelfopgewekte groene stroom met windmolens te realiseren. In die ambitie zijn eind 2023 bijvoorbeeld zowel het windpark Hollandse Kust (Zuid) als Hollandse Kust (Noord) volledig operationeel geworden. Daarmee is totaal 4,7 gigawatt op de Noordzee geïnstalleerd en haalden we de tussentijdse doelstelling van 4,5 gigawatt geïnstalleerd vermogen in 2023.
Bij de realisatie van deze windparken is ook gekeken naar de ecologische gevolgen. Zo zijn er in januari 2023 onderwatergeluidsmetingen uitgevoerd bij Hollandse Kust (Noord) ter controle op de onderwatergeluidsnorm. Ook zijn er binnen het Wind op Zee Ecologisch Programma (WOZEP) verschillende ecologische onderzoeken uitgevoerd om zorgvuldig de effecten van windenergie op zee te onderzoeken. Deze wetenschappelijke inzichten worden onder andere ingezet ter onderbouwing van kavelbesluiten en om vergunningen te kunnen geven.
Tot slot is er in het voorjaar van 2023 voor het eerst getest met een Start/Stop-procedure, waarbij de windturbines tijdens de voorjaarstrek van vogels tijdelijk stop werden gezet. Deze test verliep positief. Tijdens de najaarsvogeltrek is de Start/Stop-procedure ook daadwerkelijk ingezet bij pieken in de vogelmigratie.
Laadinfrastructuur
We hebben als doel dat in 2050 in Nederland elk vervoer emissievrij is. Om dit doel te bereiken, werken we hard aan het realiseren van onder andere laadinfrastructuur langs het hoofdwegennet. Dit betekent dat er bijvoorbeeld op meerdere plekken laadpalen voor elektrische auto’s komen, maar ook dat het ministerie zelf op een duurzame manier vervoer gebruikt. Over dit laatste kan je lezen op de pagina Zakelijke mobiliteit. Voor vrachtauto’s zijn soms aansluitingen nodig die het vermogen hebben van een kleine woonwijk, wat betekent dat het realiseren van een toekomstvaste laadinfrastructuur een uitdagende operatie is.
Vanuit IenW wordt er ook gewerkt aan laadinfrastructuur rondom het hoofdvaarwegennet. Dit heeft betrekking op walstroom voor schepen die ‘s nachts aanmeren en overnachten. Het doel is dat schepen gebruik kunnen maken van duurzame energie aan wal, zodat ze hun eigen dieselaggregaat niet aan hoeven te zetten.
IenW wil tevens schoon en emissievrij bouwen, waarbij aannemers bijvoorbeeld worden gestimuleerd om elektrische bouwmaterialen te gebruiken. Voor dit ‘Zero Emissie’-bouwen moet ook laadinfrastructuur worden aangelegd, zodat aannemers ook kunnen laden als er bijvoorbeeld aan een brug wordt gewerkt. Hierover kan je meer lezen op de pagina Transitiepaden.
'Nederland streeft naar een duurzame energievoorziening in 2030'
Concrete resultaten 2023
Opening Windpark Maasvlakte 2
Nederland streeft naar een duurzame energievoorziening in 2030. Windpark Maasvlakte 2 levert een grote bijdrage aan die ambitie door te voorzien in duurzame energie middels windmolens, met een vermogen van 116 Megawatt. Naar verwachting zullen de windmolens gemiddeld jaarlijks 416 GWh opwekken.
Op 22 mei 2023 werd het windpark officieel geopend door minister Mark Harbers. De 22 windmolens produceren genoeg energie om het ministerie van IenW vanaf 1 januari 2024 volledig van groene stroom te voorzien. Ook andere overheden kunnen van deze stroom gebruikmaken. Hiermee zet het ministerie een volgende stap om een duurzame organisatie te worden. Meer hierover lees je op de pagina Strategie Klimaatneutrale en Circulaire Organisatie.
Zon op De Slufter
Zoals op de pagina Duurzaamheid in het ruimtelijk domein is beschreven, is het belangrijk dat er op een integrale manier aan projecten wordt gewerkt. Het depot ‘De Slufter’ is bestemd voor het opslaan van verontreinigde baggerspecie uit de haven van Rotterdam. Omdat het uiterst westelijke gedeelte van De Slufter één van de zonnigste plekken van Nederland is, wil IenW in de toekomst op een deel van dit depot ook zonnepanelen plaatsen. Op die manier is Zon op de Slufter een voorbeeld van dubbel ruimtegebruik.
In 2023 is de aanbesteding voorbereid. In 2024 hopen we een geschikte marktpartij te vinden die daadwerkelijk het drijvende zonnepark kan gaan realiseren. Een aantal jaar geleden zijn er drie systemen als proef neergelegd om te testen. Vooral de harde wind en de golfslag waren een uitdaging. Er is ruimte bij de Slufter voor het opwekken van ongeveer 128 megawatt, genoeg elektriciteit voor ongeveer 33.000 huishoudens.
Aquathermie
Aquathermie bij rivieren, meren en kanalen kan in theorie voorzien in 40 procent van de toekomstige Nederlandse vraag voor het verwarmen en koelen van gebouwen. In het programma Warmte uit Water werkt Rijkswaterstaat samen met Alliander en de Vereniging Nederlandse Riviergemeenten om kennis te ontwikkelen om zo de invoering van aquathermie te versnellen.
In september 2023 organiseerden we een sessie die als startschot diende voor een uitgebreide inventarisatie naar de belemmeringen die er nog liggen voor aquathermie. De deelnemers, bestaande uit onder meer wethouders, beleidsmakers, juristen, marktpartijen en onderzoekers, werken ondertussen in subgroepen verder aan het in kaart brengen van deze belemmeringen en geven suggesties voor de aanpak. De resultaten hiervan worden in maart 2024 teruggekoppeld.
Het initiatief Warmte uit Water heeft als doel voor het einde van 2024 met 5 gemeenten aan de slag te gaan: Zutphen, Rheden, Tiel, Lingewaard en West Maas en Waal hebben interesse en hebben in 2023 de randvoorwaarden voor het ontwikkeltraject in orde gemaakt. Voor één van deze gemeenten gaat de begeleiding door Warmte uit Water in het eerste kwartaal van 2024 al starten.
